Persoonsgerichte zorg vertrekt vanuit het perspectief van de individuele patiënt. Die moet de kans krijgen om deel te nemen aan en te beslissen over zijn/haar eigen zorgproces. Maar wordt hij of zij ook betrokken in de mate dat hij of zij dat wenst? Wordt diens gevoel van zelfcontrole dat hij of zij verlies door ziek te worden, behouden, hersteld of versterkt? Hoe weet een ziekenhuis of het op dat terrein goed bezig is? De piloot van de Monitor is achter de rug en de Monitor voor ziekenhuizen is nu definitief ter beschikking van de ziekenhuizen.
BING Research en de vzw Patient Empowerment bundelden hun expertise en ontwikkelden de Patient Empowerment-Monitor voor ziekenhuizen. De vzw werd daarenboven bij de ontwikkeling geadviseerd door Rolf Verlinden/Key-Vision, gespecialiseerd in onderzoek. De Monitor is gebaseerd op de resultaten van het wetenschappelijke onderzoek binnen het doctoraat van prof. Edgard Eeckman[1]. De formulering van de vragen werd afgetoetst met patiënten.
In 2022 werd een pilootversie van de Monitor uitgetest bij AZ Alma (Eeklo), AZ Groeninge (Kortrijk), AZ Monica (Antwerpen), AZ Oudenaarde, Jan Yperman Ziekenhuis (Ieper), O.L.V. van Lourdes Ziekenhuis Waregem (Waregem), Psychiatrisch Centrum ARIADNE (Lede) en Revalidatieziekenhuis Inkendaal. De vragenlijst wordt eveneens afgenomen bij verschillende patiëntengroepen. De piloot leidde tot verfijning en verduidelijking van de vragen en de Monitor is nu definitief ter beschikking van ziekenhuizen.
Wat is Patient Empowerment: wat meet de Monitor?
Wie ziek wordt, verliest in mindere of meerdere mate controle over zijn/haar bestaan, hij of zij levert autonomie in. Dat voelt slecht, kan frustratie en woede creëren, zieker maken zelfs. Patient Empowerment staat voor het proces waarbij via communicatie het (gevoel van) zelfcontroleverlies zoveel als mogelijk wordt beperkt en de autonomie van de patiënt wordt behouden, hersteld of gesterkt. Een korte illustratieve video (2’48”) legt het concept Patient Empowerment beeldend en duidelijk uit: https://vimeo.com/307110796. Daarmee heeft de Monitor dus een specifieke en essentiële focus, naast andere metingen die bijvoorbeeld tevredenheid en informatieverstrekking in kaart brengen. Ondertussen wordt ook aan een versie gewerkt voor de geestelijke gezondheidszorg.
Patient Empowerment speelt een belangrijke rol op meerdere terreinen: in de interpersoonlijke relatie patiënt-zorgverlener (natuurlijk), maar ook op dat van de zorgorganisatie. De Monitor geeft een indicatie of patiënten vinden dat ze voldoende controlegevoel hebben en of ze voldoende kunnen participeren.
Vier niveaus van Patient Empowerment
Omdat op het interpersoonlijk vlak kunnen drie niveaus onderscheiden kunnen worden, geeft ook de Monitor zicht op het niveau van Patient Empowerment:
- Niveau 1: patiënt en zorgverlener wisselen informatie, kennis en ervaring uit.
- Niveau 2: patiënt en zorgverlener beïnvloeden elkaar, ze wisselen argumenten voor en tegen uit.
- Niveau 3: patiënt en zorgverlener beslissen samen.
- Niveau 4: De zorgverstrekker versterkt de patiënt in de overtuiging dat die in staat is mee de verantwoordelijkheid op te nemen voor het goed toepassen van de behandeling. Dat heet ‘zelfredzaamheid’ (“self-efficacy”).
Een patiënt kan ook verlies van zelfcontrole ervaren door de manier waarop de zorgorganisatie hem of haar benadert. Een zorgverlener kan zijn of haar best doen om een zieke mens te empoweren, maar ook de organisatie zelf kan empoweren door hem of haar nauw te betrekken en het gevoel te voorkomen dat de zorgorganisatie over hem of haar heen walst. Daarom is de manier waarop zorgteam en ziekenhuis in het algemeen met een patiënt omgaan ook essentieel om een patiënt een gevoel van zelfcontrole (terug) te geven.
De Patient Empowerment-Monitor onderscheidt zich van andere metingen.
- De Patient Empowerment heeft een focus die bestaande metingen niet of veel minder hebben: de monitor meet de mate waarin een zorgvrager gestimuleerd wordt om aan het stuur van z’n zorgproces te zitten.
- De Patient Empowerment-Monitor kan door het ziekenhuis worden beschouwd als essentieel aspect van kwaliteitsvolle zorg. De monitor kan kaderen in het kwaliteitsbeleid van het ziekenhuis.
- De Patient Empowerment-Monitor kan gelden als een bijkomend middel om de ervaring van de zorgvrager in kaart te brengen en dit in vergelijking met andere zorgorganisaties (benchmark).
- De Patient Empowerment-Monitor kan ook als deel van een accreditatie worden gehanteerd.
- De Patient Empowerment-Monitor kan een indicatie geven van verbeterpunten. Die kunnen daarna verder worden uitgediept door middel van kwalitatieve analyse. De vzw Patient Empowerment is ter beschikking om te helpen bij de analyse van de resultaten en beschikt over adviseurs en begeleiders om verbeteringen te implementeren. Info daarover vind je HIER. De vzw Patient Empowerment voorziet ook uiteenlopende vormingen en trainingen voor zorgverstrekkers, stafleden, directieleden, … Info daarover lees je HIER.
Praktisch
- De Monitor bestaat uit 20 vragen die zowel betrekking hebben op het interpersoonlijke niveau, het zorgteam als op de zorgorganisatie. Samen geven die een indicatie van het niveau van Patient Empowerment van de patiënten van het ziekenhuis. De Monitor kan ook worden gebruikt door één specifiek departement, afdeling of eenheid.
- De vragen beantwoorden vraagt een patiënt niet meer dan 5 minuten. De vragen zijn ook in pdf-formaat beschikbaar.
- De analyse van de antwoorden is geautomatiseerd en het deelnemende ziekenhuis krijgt dus kant-en-klare resultaten. De definitieve Monitor zal ook toelaten om anoniem tussen deelnemende ziekenhuizen te benchmarken.
- Ziekenhuizen die nu al gebruik maken van de algemene Patiëntenmonitor van Bing Research worden uitgenodigd om de niet overlappende Patient Empowerment-vragen daarbij in te lassen. Daardoor voegen ze een extra dimensie toe aan hun bevraging. De Patient Empowerment-invalshoek kan daar apart worden uitgehaald.
Bekijk de algemene resultaten van de piloot HIER.
Deelnemen of meer info?
Contacteer Hanneke Vaes via hanneke.vaes@bing-research.com.
[1] Eeckman, E. (2018). Power to the patient? Studying the power balance between patient and GP in relation to Web health information. Economics and Social Sciences. Brussels, VUB.