Noks Nauta is niet-praktiserend arts, psychologe en ere-bestuurslid van het Nederlandse Instituut Hoogbegaafdheid Volwassen (www.IHBV.nl). Samen met Lukien Hoiting gaf ze vanuit het IHBV het boek ‘Hoogbegaafde hulpzoekers, Wanneer je er zelf niet uitkomt’ uit. Daarin wordt vooral ingegaan op hoogbegaafden die bij hen passende psychische hulp zoeken.
Wat kunnen we leren uit de vaststelling dat de blog ‘Hoogbegaafde mensen vertellen hun klachten anders’ van Noks Nauta op de netwerksite LinkedIn na één dag al 20.000 keer werd gelezen, ondertussen al bijna 50.000 maal?
De getuigenis bleek zeer herkenbaar. Velen hebben slecht luisteren door de zorgverlener ervaren en specifiek tegenover een patiënt die juist diens klachten heel precies beschrijft. De klachten werden dan door de zorgverlener anders geduid waardoor belangrijke symptomen werden gemist en een onjuiste diagnose werd gesteld. Of te laat werd gesteld, soms pas jaren later. Soms bleek het, zoals in mijn verhaal, om een zeldzame aandoening te gaan. Dat is sowieso lastig, bij alle patiënten. Maar als hoogbegaafde denk je dat het juist een voordeel is dat je je verhaal zo gedetailleerd kunt vertellen en dan pakt het geheel anders uit. Zorgverleners zouden daar juist hun voordeel mee kunnen doen.
Als de zorgverlener niet goed naar de symptomen luistert die de patiënt zelf beschrijft, wordt ook vaak niet goed gekeken naar bijvoorbeeld een MRI. Iemand schreef dat er bij haar ook al jaren eerder iets te zien was op de MRI, dat men dat gemist had omdat men haar klachten geheel anders had geduid. Ademhalingsproblemen werden op COPD en hyperventilatie gegooid. Terwijl de patiënte heel duidelijk had gemeld dat haar uitademing in schokken kwam en zij geen problemen met inademen. Haar hartkloppingen werden toegeschreven aan stress, terwijl de uiteindelijk gevonden cyste aan de aorta vastzat.
Een ander meldde dat haar bovenbuiksklachten met 16 jaar als maagklachten werden afgedaan. Haar moeder, die er zelf last van had gehad, herkende de klachten als galsteenklachten. Dat werd ontkend, omdat het met 16 jaar niet zou kunnen. Uiteindelijk bleek de moeder gelijk te hebben gehad …
Machtsstrijd
Er is in de reacties ook geschreven over conflicten in de contacten met de zorgverleners. Je manier van praten roept nogal eens weerstand op bij sommige zorgverleners. En zo kan er snel een soort machtsstrijd ontstaan, waarin de zorgverlener zegt: “Als je het allemaal dan zo goed weet…!”. Patiënten vertellen dat ze dan niet veel meer durven zeggen.
Gelukkig vermeldt een aantal mensen dat ze een hele goede huisarts hebben met wie ze er wel over kunnen praten. Sommigen gaan de blog delen met hun zorgverlener. Er zijn ook hoogbegaafden met hele goede ervaringen! Eén lezer stuurde de link naar de blog meteen naar haar arts met de mededeling dat die het uitstekend heeft aangepakt en doet!
Zijn hoogbegaafden dan zo anders?
Er was één kritische reactie, van een man die vroeg wat hoogbegaafdheid nu eigenlijk is, wat een hoog IQ is en wat er dan bij hen anders is. Hij meende dat ook vmbo’ers (voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs) goed kunnen vertellen waar de pijn zit. Hij vroeg zich ook af, of het wel zo is, dat er bij hoogbegaafden medisch meer misgaat. En of dat, wat ik observeerde, niet ook kon komen omdat hoogbegaafden minder gezag toekennen aan een arts, zij minder gauw genoegen nemen met gemakkelijke antwoorden van artsen. Terechte vragen en opmerkingen. De zin over vmbo’ers is lastig, omdat hoogbegaafdheid en opleiding niet een op een correleren. Onder vmbo’ers bevinden zich ook hoogbegaafden.
Maar los daarvan: zulke kritische reacties krijg ik wel vaker als het gaat om beschrijvingen van hoogbegaafden. Ik heb in het blog echter geen stellingen geschreven, zoals hij suggereerde, maar beschrijvingen. Ik heb zeker niet gezegd dat hoogbegaafden slechter behandeld worden of dat er bij hen meer medische misstanden voorkomen. Ik heb alleen uitgelegd wat er bij hoogbegaafden kán gebeuren als zij bij een zorgverlener komen en niet worden gehoord of als de communicatie niet loopt.
Alle patiënten willen natuurlijk gehoord worden. Maar bij hoogbegaafden spelen er factoren mee, die je niet herkent als je niets over hoogbegaafdheid weet. De hoogbegaafden zijn de eersten die zich dat bewust moeten zijn, vind ik. Ook daarvoor was deze blog bedoeld. Maar niet alle hoogbegaafden weten het van zichzelf. Daarom is het goed dat zorgverleners deze kenmerken ook kunnen signaleren en dan beter contact kunnen maken met deze patiënt, zonder de patiënt meteen lastig te vinden of er een psychiatrisch label op te plakken.
Concrete tips voor hoogbegaafden
Er werden diverse tips aan de hoogbegaafden gegeven voor hun contacten met zorgverleners:
- Neem je eigen waarneming serieus.
- Oefen van tevoren het gesprek aan een arts, doelgericht, vooral niet te betweterig, vriendelijke toon, open minded en oplossingsgericht.
- Geef aan de zorgverlener aan hoe jij je lichaam voelt en hoe jij over je klachten praat.
- Luister als patiënt ook goed naar de arts!
- Geef niet meteen antwoord op de vragen van de arts, maar luister naar de vragen en geef dan antwoord op een manier waarop de arts het begrijpt en er wat mee kan.
- Soms kan je later nog wat toelichten en bijstellen.
- Als er iets niet klopt en je wordt niet gehoord, zoek verder naar een goede raadgever.
- Je weet het niet beter dan de arts, maar je weet wel beter wat je voelt. Dus ga door tot je gehoord wordt.
- Verwacht geen perfectie, ook niet van een arts …
Een pleidooi voor …
Er reageerden ook enkele artsen. Soms bevestigend vanuit eigen patiëntervaring. Maar ook gaven ze aan dat de blog nuttig was voor (huis)artsen. De blog is volgens hen een pleidooi voor
- deskundige aandacht en tijd,
- voor goede consultvoeringsvaardigheden
- en voor het bewust zijn van overdracht en tegenoverdracht.
Ik ben het daar helemaal mee eens! Ook al is de tijd die ze daarvoor hebben, beperkt en lijkt die steeds beperkter te worden.
Misschien kunnen in opleidingssituaties enkele hoogbegaafde patiënten worden ingezet om mee te oefenen?