Martha doet dagelijks een wandeling in het park met haar hondje en is graag van de partij bij de activiteiten van Okra, de grootste vereniging voor 55-plussers in Vlaanderen en Brussel. De laatste tijd gaat alles wat moeilijker. Ze heeft artrose in de heup en de pijn is de voorbije weken sterk toegenomen. Operatie of conservatieve behandeling met pijnmedicatie en kinesitherapie? Een moeilijk dilemma.
We leven steeds langer. Daardoor neemt het aantal personen met een chronische ziekte of multimorbiditeit toe. Oudere volwassenen blijven ook langer thuis wonen. Dit vereist een zorgcontinuüm waar thuiszorg en informele zorg met aandacht voor kwaliteit van leven een prominente rol spelen.
‘No decision about me without me’
Neen, Martha laat het niet zomaar over haar heengaan. Ze hecht net veel belang aan haar autonomie en wil betrokken worden bij alles wat haar gezondheid aangaat. Haar huisarts heeft advies gevraagd aan een orthopedist. Die raadt een heupoperatie aan. Martha is bang niet meer naar huis te kunnen terugkeren na die operatie maar wil wel heel graag haar zelfredzaamheid terugwinnen. Door dialoog tussen patiënt en zorgverlener en luisteren met als uitkomst ‘samen beslissen’ kunnen afwegingen worden gemaakt op haar maat. Participatie, autonomie en het welbevinden van oudere volwassenen hangen bovendien sterk samen.
Op ziekte georiënteerde zorg volstaat niet langer en de paradigmashift naar persoonsgerichte zorg is ingezet. Die veronderstelt dat patiënten betrokken worden bij beslissingen over hun gezondheid. Weten wat patiënten belangrijk vinden, hoe zij denken over hun kwaliteit van leven, welke doelen zij willen bereiken, zijn hierbij fundamentele elementen. De uitdrukking ‘no decision about me without me’ vat mooi samen waar het over gaat.
Willen oudere patiënten wel mee beslissen?
Martha wil mee beslissen, maar wil elke oudere dat? Uit onderzoek blijkt dat de meerderheid van de oudere volwassenen wil betrokken worden bij de beslissingen over hun zorg. Met het ouder worden wegen kwaliteit van leven en zelfstandig functioneren doorgaans sterker door dan verlenging van levensjaren of genezing. Als zorgverlener moet je vertrekken van de kracht van de oudere patiënt en de zorg zo veel mogelijk afstemmen op zijn/haar persoonlijke voorkeuren. Dat is in persoonsgerichte zorg een vanzelfsprekend basisaspect van samen beslissen.
Mee beslissen in de zorg: tussen droom en werkelijkheid
Ouderen krijgen echter niet altijd de kans om mee te beslissen. In de zorgpraktijk blijkt het nog geen automatisme om oudere patiënten te vragen naar hun doelen en verwachtingen. Nochtans denken zorgverleners dat ze patiënten betrekken bij de beslissingen over hun zorg. Observaties en interviews spreken dat echter tegen.
Aan de attitude van de zorgverleners ligt het nochtans niet. Doorgaans is die positief tegenover het mee beslissen door de patiënt. Het concept van gedeelde besluitvorming blijkt echter nog niet altijd volledig begrepen. Ook missen ze er de kennis en vaardigheden voor. Blijkbaar zit dat nog niet of onvoldoende in hun opleiding. Bovendien staat elke zorgverlener er anders tegenover.
Tijd voor actie!
De grote meerderheid van de oudere patiënten wil dus geïnformeerd zijn en wil actief betrokken worden bij de beslissingen over de gezondheid. Dialoog, luisteren en overleggen om tot keuzes te komen die er voor de oudere patiënt écht toe doen, wordt door talrijke ouderen essentieel bevonden. Samen beslissen met patiënten en met oudere patiënten in het bijzonder is echter nog niet de norm. Dat kan dus beter en we willen het ook. Nu nog doen. Uit respect voor Martha en andere kwetsbare ouderen. Op samen stappen en beslissen staat in de zorg geen leeftijd.