Meer dan ooit heeft de zorgsector nood aan een ander type leiders: luisterende & inspirerende leiders die niet om zichzelf leiden, maar om samen met anderen een gedragen doel te bereiken.
In haar boek ‘Leiderschap in de gezondheidszorg’ legt prof. dr. Neree Claes uit wat vandaag voor haar de basis is van effectief leiderschap in de zorgsector, een sector die niet enkel constant evolueert, maar op dit ogenblik ook voor fundamentele veranderingen staat. Ze benadrukt dat leiderschap meer is dan managen; het gaat om het inspireren van medewerkers en het creëren van een cultuur van samenwerking. Ook de medewerkers horen geëmpowerd te worden, een element van ‘patient empowerment’ dat we ook als vzw doorlopend benadrukken. Een goede leider creëert een positieve werkomgeving, wat leidt tot meer betrokkenheid van medewerkers en uiteindelijk tot betere zorgresultaten voor zorgvragers. Het boek biedt inzicht in hoe leiderschap kan bijdragen aan een patiëntgerichte benadering, wat tenslotte de kern vormt van de missie van een zorgorganisatie.
Aanpassingsvermogen en empathie zijn dan ook cruciale eigenschappen voor leiders in de zorg, in hun dagelijkse omgang met zowel zorgvragers als medewerkers op alle niveaus. Door empathisch te luisteren en open te staan voor feedback, kunnen ze een omgeving creëren waarin iedereen zich gehoord en gewaardeerd voelt. Vanuit het empowerment-perspectief zien we dit als een belangrijke pijler: leiders die zich kunnen inleven in de behoeften van zorgvragers en medewerkers, zijn beter in staat om zorg te organiseren die werkelijk empowerend is, zowel voor de zorgvragers als voor de medewerkers. Het mogen dan ‘soft skills’ heten, ze zijn niettemin vitaal. Dat wordt ook sterk beklemtoond in het recente boek waarvan ik samen met Petra Van San de redactionele coördinator ben: ‘Communicatie troef, De Bouwstenen van strategische communicatie in & door zorgorganisaties’ (Politeia).
Theoretische modellen + praktijk
Een van de grootste troeven van dit boek is de vertaling van soms complexe leiderschapstheorieën naar de concrete realiteit van zorgorganisaties. In zeven hoofdstukken biedt de auteur praktische handvatten en strategieën die direct toepasbaar zijn, zoals het ontwikkelen van communicatieve vaardigheden en het opbouwen van vertrouwen binnen resultaatgerichte teams. Door herkenbare casestudies uit de Belgische en Nederlandse zorg te gebruiken, illustreert ze hoe verschillende leiderschapsstijlen een impact hebben op specifieke zorgsituaties. De hoofdstukken zijn doorspekt met korte cases van mensen met praktijkervaring en die in de zorg als expert gelden. De auteur maakt duidelijk dat leidinggeven draait rond waardecreatie en besteedt daarbij aandacht aan ‘Lean’ en het belang van ‘voorbeeldgedrag’. In een apart hoofdstuk buigt ze zich over succesvol veranderingen doorvoeren en ze accentueert daarbij hoe belangrijk het voor een leider is om het beste te halen uit iedere collega.
“Een arrogante cultuur, ego’s en ratten zijn nefast.”
Natuurlijk zoomt ze ook in op de structuur en de cultuur van een zorgorganisatie en meer specifiek van ziekenhuizen. En ook hier weer gaat ze in op de grote verantwoordelijkheid die leiders daarbij dragen. Funest is een ‘arrogante cultuur’, schrijft ze, gekenmerkt door waarden als “Wij zijn de besten, we moeten ons niet in vraag stellen, we kunnen niets meer leren’. Dergelijke cultuur zit immers elke vorm van cultuurverandering in de weg. Je moet net aandacht hebben voor wat fout loopt en ervan leren. Even ongewenst kunnen ‘ego’s’ of ‘ratten’ zijn. Een ‘ego’ is “iemand die niet in ‘wij’-termen denkt maar zelf wil schitteren. Een ‘rat’ “creëert wantrouwen door teamleden tegen elkaar op te zetten.” Dergelijke stoorzenders moeten verdwijnen.
Leiders, kijk ook eens in de spiegel
Niet toevallig draait het eerste hoofdstuk om leiderschapsprofielen. Zelfkennis noemt de auteur “cruciaal” omdat iedereen, ook leiders, blinde vlekken hebben: die ken je als leider misschien zelf niet, maar anderen wél. Uit onderzoek zou blijken dat het beeld dat we over onszelf hebben, vaak niet overeenstemt met onze werkelijke persoonlijkheid. Ze bespreekt verschillende handvatten die een leider kunnen helpen om in kaart te brengen “wie ze zijn”. Daarmee helpt ze leiders om zichzelf een spiegel voor te houden. Ze pleit voor authentiek leiderschap en voegt een vragenlijst toe om te testen in welke mate je als leider authentiek bent.
‘Leiderschap in de gezondheidszorg. Van Theorie naar Praktijk’ is meer dan een managementboek; het is een inspirerende gids die zorgprofessionals motiveert om een verschil te maken in de zorg door middel van empowerend leiderschap. Voor vzw Patient Empowerment is dit boek een waardevolle en nodige herinnering dat effectief leiderschap de sleutel is tot het verbeteren van de zorg en het empoweren van zowel zorgvragers als medewerkers en daardoor ook van de hele zorgorganisatie. Het is net vandaag daarom bijzonder relevant.
Wie is Neree Claes?
Prof. dr. Neree Claes is expert in leidinggeven in de gezondheidszorg. Ze doctoreerde op een proefschrift over vernieuwende, kwaliteit bevorderende modellen in de gezondheidszorg. Ze startte haar professionele carrière als geneesheer-directeur van een verzekeringmaatschappij. Aan Antwerp Management School heeft ze een Executive Master of Business Administration behaald. Momenteel is ze voorzitter van het Wit-Gele Kruis Limburg en arts bij Covida en de CLB group. Daarnaast is ze als professor verbonden aan UHasselt. Neree Claes heeft internationale wetenschappelijke publicaties op haar naam staan en is spreker op tal van congressen. Ze ontwikkelde het ‘Clinical Leadership Programme’ (CLeP) voor artsen en verpleegkundigen. Dit boek vloeide daaruit voort.
‘Leiderschap in de gezondheidszorg. Van Theorie naar Praktijk’ van Neree Claes werd uitgegeven door Acco. Het boek telt 231 pagina’s. ISBN: 978-94-6292-561-8. Achteraan het boek staan talrijke referenties.