Mag in de zorg alles wat kan? Auteur Chris Gastmans vindt dat ethische problemen complexer zijn dan men soms denkt en dat gemakkelijke zwart-wit-antwoorden niet bestaan.
In het boek “Kwetsbare waardigheid, Ethiek aan het begin en einde van het leven” reflecteert auteur Chris Gastmans over de ethiek “als kloppend hart van de gezondheidszorg”. Hij bedoelt daarmee dat voor hem ethiek een wezenlijk onderdeel is van de gezondheidszorg en niet zomaar een extra dimensie die eraan kan toegevoegd worden. Omdat zorg gaat over mensen in kwetsbare situaties, kent hij die zorg een essentieel waardenfundament toe.
Hij verduidelijkt deze visie door te beschrijven wat hij als de eigenlijke ethische kern van de gezondheidszorg beschouwt, en hij past deze visie toe op zes actuele thema’s die te maken hebben met het begin en het einde van het menselijk leven.
De rode draad in deze thema’s is voor hem de “menswaardigheid”, op zich reeds een complexe realiteit die vele ladingen dekt.
Wat is waardigheidsbevorderende zorg?
Een eerste en uitgebreid hoofdstuk wordt gewijd aan de reflectie over een ethisch kader opgebouwd rond de waarden kwetsbaarheid, zorg en waardigheid. De auteur bekijkt en ontleedt de verschillende aspecten daarvan, om dan de stap te zetten naar een zo volledig mogelijke beschrijving van een “waardigheidsbevorderende zorg”, die hij ziet als het ultieme ethische fundament van de gezondheidszorg. De “kwetsbaarheid” van de patiënt, waarnaar de titel van het boek verwijst, is voor hem wat patiënten afhankelijk maakt van de zorgverstrekker en wat voor hem het “ethisch appel” zou moeten zijn dat aanzet tot het streven naar die waardigheidsbevorderende zorg.
In de zes volgende hoofdstukken wordt uitgebreid ingegaan op praktijksituaties die bij uitstek kunnen aanzetten tot diepgaande reflectie rond zorg. Ze staan immers alle voor een complexiteit die groter lijkt te worden naarmate men dieper ingaat op de problematiek en die vanuit meerdere invalshoeken benadert. De behandelde scenario’s zijn die van de prenatale diagnostiek, de zwangerschapsafbreking na prenatale diagnostiek, de levenseindezorg voor ernstig zieke pasgeborenen, de levenseindezorg voor niet-terminale psychiatrische patiënten, intimiteit en seksualiteit bij ouderen, en tenslotte levensmoeheid.
De relatie van het individu tot medemens, maatschappij en het goddelijke
Het boek reikt heel wat denkbeelden aan rond “moeilijke vragen” met medisch-ethische inslag, en werkt in de eerste plaats inspirerend voor wie op zulke vragen dieper wil ingaan. Er wordt wel een inspanning van de lezer gevraagd. De teksten lenen zich niet voor interpretatie “in een oogopslag” maar vergen de bereidheid om “verder door te reflecteren” op de aangereikte thema’s. De praktijkvoorbeelden plaatsen evenwel de relevantie daarvan op de voorgrond, wat het boek een waardevolle dimensie geeft. De lezer moet daarbij rekening houden met het feit dat de aangereikte ethische inzichten ontwikkeld worden vanuit een christelijke levensbeschouwing, zoals de auteur zelf aangeeft. Voor hem houdt dit o.a. in dat de mens een opdracht heeft tot verantwoordelijkheid en zorg, voor zichzelf maar ook voor anderen. Dit kleurt zijn visie op de autonomie van de mens, die hij niet ziet als een waarde die uitsluitend het individu toekomt maar die ook mee bepaald wordt door de relatie van het individu tot de medemens, de maatschappij en het goddelijke. In een boek over ethiek is dit een niet onbelangrijke premisse.
De lectuur van dit boek is aanbevolen voor de zorgverstrekker (in spe) die zich bewust is van de complexiteit van de dynamiek van het zorgproces en van de verantwoordelijkheid die hij of zij daarin draagt, en die daarover dieper wil nadenken. Dat de auteur aangeeft dat hij de aangesneden vraagstukken bespreekt vanuit een visie geworteld in de christelijke traditie, kan de kritische lezer ertoe aanzetten om de onderwerpen ook vanuit niet-confessionele hoek te benaderen, wat het proces van de ethische reflectie verder kan verrijken.
‘Kwetsbare waardigheid, Ethiek aan het begin en einde van het leven’ van Chris Gastmans is uitgegeven door Pelckmans, Het telt 208 pagina’s. ISBN 978-94-6337-281-7. Info op https://www.pelckmansuitgevers.be/kwetsbare-waardigheid.html#gref