Edgard Eeckman is voorzitter van de VZW Patient Empowerment. Voorheen was hij 16 jaar communicatiemanager van het UZ Brussel. Hij studeerde communicatiewetenschappen aan de Vrije Universiteit Brussel en is doctor in de media- en communicatiestudies. Hij is gastprofessor over Patient Empowerment aan o.m. de Erasmushogeschool Brussel. Info op www.patientempowerment.be. Edgard is ook creatief actief: www.edgard.be.
Laat je door de titel van het boek van Marc Michels ‘Kom op!’ niet misleiden, dit is geen loutere promo voor ‘Kom op tegen Kanker’ door de man die er 12 jaar lang algemeen directeur was en er vandaag voorzitter van is. Wel is het een boeiende én leerrijke analyse van ons tijdsgewricht waarin solidariteit botst met vijandigheid. En een pleidooi voor verbinding en om het positieve te zien.
Laat ik het gewoon kort zeggen: dit boek moet je lezen. Daar zijn meerdere redenen voor.
Eerst. Natuurlijk gaat het boek ook over ‘Kom op tegen Kanker’, over hoe ze zijn uitgegroeid tot een effectieve en zeer gewaardeerde organisatie en over zovelen die daartoe solidair en daadkrachtig hebben bijgedragen en daarvoor veel dankbaarheid verdienen. Zo bevat het ook warmmenselijke getuigenissen “van enkele gewone mensen die buitengewone dingen doen” en die zijn overigens ook het lezen waard. Marc Michiels heeft veel van hun inzet en gedrevenheid opgestoken. Bijvoorbeeld dat het vrijwilligerschap dat de basis is van het “sociale kapitaal” best geschraagd wordt door passende begeleiding en een duidelijke waardegedreven structuur. Het is interessant om te lezen hoe ‘Kom op tegen Kanker’ is geworden wat het is.
Kankeren
Twee. Marc Michils en zijn medeauteur Erik Van Vooren graven dieper door in te zoomen op het belang, de dynamiek en de maatschappelijke context van die solidariteit. Ze stellen vast hoe de samenleving vandaag lijdt onder verzuring, verruwing, vijandigheid, radicalisering, desinformatie en verspintering. Het zijn de kenmerken van wat de auteurs een “maatschappelijke kanker” noemen: “een ziekte veroorzaakt door het ongecontroleerd en onzichtbaar creëren van vijandschap. Hierdoor ontstaan problemen die er niet hoeven te zijn, maar die wel kunnen uitzaaien naar andere delen van de samenleving, waar ze nog meer schade aanrichten. Het is net dat vermogen om uit te zaaien wat kankeren zo gevaarlijk maakt”. Terwijl uit onderzoek blijkt dat 99% van de burgers smeken om positieve verhalen, wordt via extreem taalgebruik en gedachtengoed de toon gezet door 1% roepers die uit eigenbelang onvrede, frustraties, vijandigheid, ongenoegen voeden en uitbuiten.
De kracht van het positieve
Maar de auteurs hoeden er zich voor te verdrinken in negativiteit. Want tegelijkertijd stellen ze uit onderzoek en ervaring vast hoe ontzettend veel mensen zich inzetten voor anderen of financieel steunen, en nog meer zouden het doen als ze daartoe passend zouden worden geactiveerd. Als antwoord stellen ze krachten als luisteren, samenwerking, solidariteit, empathie, begrip, kwetsbaarheid, gelijkwaardigheid en respect. Zonder blind te zijn voor het negatieve, willen ze bovenal oog hebben voor het positieve. ‘Kom op tegen Kanker’ illustreert wat deze sterktes vermogen.
“We hebben in onze samenleving nood aan méér fora, verbinden in plaats van uitsluiten, actief aansporen om samen te komen”.
Patrick Loobuyck
Drie. Voor zijn analyse van het concept ‘solidariteit’ wordt overvloedig verwezen naar andere auteurs, zoals Hannah Arendt, Rutger Bregman, Fans de Waal, Dirk De Wachter, Stéphane Hessel, Patrick Loobuyck, Matthieu Ricard, Paul Verhaeghe en vele anderen die boeken schreven over altruïsme, compassie, empathie, erkenning, macht, … en natuurlijk solidariteit. Daarnaast werden nog verschillende experts geïnterviewd. Daardoor komt een grote verscheidenheid aan visies aan bod die bijzonder leerzaam zijn en inzicht geven in wat solidariteit sterkt of net remt. Je krijgt als lezer een grote verscheidenheid aan verrijkende inzichten mee. Eén element eruit. Op solidariteit bouwen vraagt om een combinatie van emotie & empathie en ratio, of anders geformuleerd, “warme solidariteit stimuleert en stuurt structurele solidariteit”. Het doel is om maatschappelijke meerwaarde te creëren door het mee zoeken naar oplossingen van maatschappelijke problemen.
En dan nu: ACTIE!
En vier. De auteurs houden het niet bij interessante gedachten maar zetten aan tot actie. Ze voegen daartoe geregeld zeer concrete suggesties of lessen toe. Eén hoofdstuk heet zelfs ‘Een actiemodel voor meer solidariteit en samenwerking’. Ze overlopen alle stappen van onderstaand actiemodel en doorspekken het met concrete voorbeelden die vele not-for-profitorganisaties kunnen inspireren.
Het hoofdstuk ‘Hoe kunnen we de samenleving solidairder maken?’ verbreedt hun denken naar de hele leefomgeving. Het boek is daarmee ook een enthousiaste aanmoediging “om dingen te doen, van iets kleins als goeiedag zeggen, over samen fietsen, zingen, praten, discussiëren en het oneens zijn, tot en met alle vormen van gezamenlijk initiatief”.
De regie over je leven houden
Eigenlijk, en dat is mijn 5de en ook persoonlijke reden om van dit boek te houden, vind ik het boek één lang pleidooi voor empowerment, niet alleen van zorgvragers maar van elke burger, voor een maatschappelijk kader dat het empowerment stimuleert en alle kansen geeft, en voor een samenleving die er de positieve vruchten van plukt. En kijk, op pagina 20 van het boek legt Marc Michils uit waarom hij ooit de overstap maakte van de profit- naar de socialprofitsector. Als communicatieman wilde hij niet absoluut weg uit de marketing- en communicatiewereld. Neen, schrijft hij, “het was de vaste wil om de regie van mijn leven zelf in handen te houden”. En laat dit nu precies staan voor geëmpowerd zijn.
De voorwoorden in het boek zijn van wijlen VUB-rector prof. Caroline Pauwels en wijlen voorzitter Kom op tegen Kanker prof. em. Jean-Jacques Cassiman. Marc Michils eindigt zijn boek met een ‘Dikke merci’ aan velen. Aan hem een dikke merci voor deze relevante cri de coeur in boekvorm. En – uiteraard – voor wat hij voor Kom op tegen Kanker en alles waar het voor staat, heeft betekend (en nog zal betekenen 😉).
