Ergotherapeuten proberen de fysieke, mentale of sociale beperkingen van mensen om te buigen naar mogelijkheden in het dagelijks leven. Daarvoor moet je soms verder kijken dan een directe oplossing.
Voor de ergotherapeut is het levensverhaal van de cliënt het vertrekpunt. We proberen hun fysieke, mentale of sociale beperkingen om te buigen naar mogelijkheden in het dagelijks leven. Bij elke stap gaan we in gesprek en luisteren we actief zodat we weten wat voor de cliënt van belang is. Door creatief en niet in hokjes te denken, de omgeving aan te passen, de familie te coachen en eventueel hulpmiddelen in te schakelen benaderen we problemen van cliënten als uitdagingen. Patient Empowerment is dan ook één van de basisdoelstellingen van ons beroep.
Gelijkwaardigheid
In mijn contact met bewoners zie ik geen persoon met beperkingen, ik zie wel een unieke persoon met veel levenservaring die nood heeft aan hulp. Daarom bouw ik een vertrouwensrelatie op die gebaseerd is op gelijkwaardigheid. Als ergotherapeut hebben we onze expertise, vakkennis en kunde. Maar de bewoner is ervaringsdeskundige die kennis heeft over zijn ziektebeleving, voorkeuren, levensdoelen en verwachtingen. Bij elke vraag of nood gaan we in gesprek met de cliënt zodat we tot een oplossing kunnen komen waar beide partijen zich in kunnen vinden. Dat kan evident lijken, maar het vraagt om doorlopend ook te kijken vanuit het perspectief van de cliënt.
Spelenderwijs
Als ergotherapeut gaan we continue in gesprek met bewoners. Soms doen we dit ook aan de hand van een spel in kleine groep zodat bewoners als ervaringsdeskundigen met elkaar in gesprek kunnen gaan. Een ergotherapeut kan zowel individuele als groepsbegeleiding geven. Typerend aan dat laatste is dat het samen zijn in groep geen doel op zich is, maar een “therapeutisch middel” om andere doelstellingen te bereiken. Cliënten kunnen dan als ervaringsdeskundigen in een kleine groep met elkaar in contact komen aan de hand van een centraal thema.
Ik heb als ergotherapeut verschillende therapeutische groepen voor bewoners georganiseerd: reminiscentiegroep waarbij ouderen met dementie over vroeger babbelden, gespreks- en bewegingsgroep over valpreventie, de nieuwsgroep waarbij bewoners actualiteit onder de loep namen, “groene vingers” waarbij ik tuintherapie aanbood…
Het spel op de foto noemt “Quinque” en was onderdeel van een gespreksgroep over identiteit, talenten en eigenwaarde. Oorspronkelijk komt dit therapeutisch bordspel uit de geestelijke gezondheidszorg. Spelers worden in hun kracht geplaatst worden en leren hun sterktes ontdekken. Ik paste het spel aan op maat van ouderen. Bewoners vertelden me na zo’n groepsgesprek met dat spel altijd hoeveel deugd het deed om eens een diepgaander gesprek te hebben en eens “echt” met anderen over zichzelf te babbelen.
Verder kijken dan de directe oplossing
Als ergotherapeut in Nottebohm Woonzorgcentrum ondersteunde ik het zorgteam, bewoners en mantelzorgers. Vaak kwamen mensen met uiteenlopende vragen naar mij. “Die mevrouw loopt wat wankel, kan je eens een rollator brengen?”, “Mevrouw ligt niet goed in bed, zou je een banaankussen kunnen brengen zodat ze wat gemakkelijker ligt?”, “Die meneer morst zijn drinken, kan je hem eens een aangepaste beker geven?”. Ik had gewoon die hulpmiddelen kunnen brengen en de kous zou af zijn geweest. Maar ik keek verder dan de directe oplossing. Ik keek naar de medische achtergrond, observeerde wat wel en niet lukte, nam testen af indien nodig, stelde samen met de bewoner doelstellingen op, bedacht activiteiten om vaardigheden te oefenen, schakelde hulpmiddelen in en evalueerde continue samen met de bewoner en het zorgteam zodat kon bijgestuurd worden als dat nodig bleek.
Een slechtziende dame die met een rollator aan de hand van een vast parcours zelfstandig een wandeling maakt in de tuin.
Autonomie herstellen: van “Fly me to the moon” neuriën tot eenhandig kerstomaten plukken
Soms denken mensen wel eens dat werken in een woonzorgcentrum niet uitdagend is, maar dat is het zeker wel. Je krijgt te maken met zoveel verschillende bewoners met hun eigen rugzak, levensgeschiedenis en problemen. Dat maakt dat we als ergotherapeut een erg veelzijdige ondersteuning kunnen aanbieden. Enkele voorbeelden van de manier waarop bewoners een stuk autonomie terugkregen:
- Een dame met beginnende dementie en depressie was minder gestresseerd doordat ze samen met mij “fly me to the moon” van Frank Sinatra neuriede, haar favoriete lied.
- Ik leerde een man zonder steunfunctie met een elektronische rolstoel rijden zodat hij zelfstandig naar activiteiten kon rijden.
- Een man met dementie en één arm kon dankzij een aangepaste boterhamplank en bestek eenhandig terug zijn boterham smeren.
- Dankzij een elektrische pottenopener kon een dame met een verlamde arm met één druk op de knop haar bokaal confituur weer openen.
- Bewoners werden minder angstig om te vallen door in kleine groep met elkaar te babbelen en elkaar als ervaringsdeskundigen tips te geven.
- Een depressieve dame kreeg terug zicht op haar talenten doordat ze haar leven als een rivier uittekende.
- Een slechtziende dame die altijd met een stok voor slechtzienden stapte, leerde ik aan de hand van een vaste route en rode paaltjes terug zelfstandig met een rollator een wandeling maken in de tuin.
- Een vrouw met een verlamming kon dankzij een aangepaste rolstoel, waarin ze een goede zithouding had, eenhandig tomaten en kruiden plukken in de moestuin van het woonzorgcentrum. Nadien maakten we zongedroogde tomaten en gedroogde kruiden die ze uitdeelde aan andere bewoners. Zo kon ze terug zorgen voor anderen zoals ze vroeger in haar B&B in de Provence deed.
De kruiden en tomaten die de dame eenhandig plukte.
Zorgcoördinator met een ergobril
Als zorgcoördinator in WZC Ter Engelen zet ik mijn ergo-achtergrond in om dagelijkse uitdagingen met mijn team, bewoners en familie aan te gaan. Ik ga continue in gesprek met alle betrokken partijen. Op de afdeling voor personen met dementie is met woorden communiceren met bewoners niet altijd mogelijk. Bij die complexe zorgen help ik daarom soms mee de bewoners te verzorgen om aan mijn team tips & handvaten te geven.
Er was een man die veel pijn en angst had bij de ochtendzorg …
Afgelopen zomer was er een man met dementie die veel pijn en angst had bij de ochtendzorg. De pijnmedicatie werd aangepast, de passieve tillift werd ingezet, de familie paste de broeken aan zodat aankleden makkelijker ging … We lieten meneer ook nog zelf dingen doen ondanks zijn passiviteit. Zo vroegen we meneer om hem vast te nemen aan de bedsponde toen we hem draaiden op zijn zij. Dit lijkt iets heel klein, maar zijn angst verminderde zichtbaar en zo kreeg hij letterlijk zelf terug een beetje houvast terwijl we hem verzorgden in de laatste maanden van zijn leven. Hij overleed eind november nadat hij herhaaldelijk een longontsteking kreeg. Door hem te blijven betrekken in de zorg tot op het laatste, kon hij op een menswaardige manier sterven.
Het is mijn betrachting om in de mate van het mogelijke de zelfstandigheid en autonomie van mensen te behouden of te herstellen. Patient Empowerment dus.
Bibliografie
- Ergotherapie Vlaanderen. (2018, Oktober 27). Beroepsprofiel Ergotherapie. Opgehaald van Ergotherapie Vlaanderen: https:/www.ergotherapie.be/content/Beroepsprofiel/Ergotherapie-Beroepsprofiel-2018.pdf
- Van Audenhove, C., Sevenants, A., Rombouts, W., & Laevens, P. (2019). Vroegtijdige zorgplanning in woonzorgcentra: kiezen in overleg. Brussel: Politea.
- Info over het spel “Quinque”: https://www.inghelburch.be/quinque
Mooi verwoord. Herkenbaar. En ja “onthou mens, vergeet beperking”.. en vooral eerst aanvaarden van beperking eigen aan het ouder woren en dan een waaier aan mogelijkheden zien .