Uit een pilootstudie met de ‘Patient Empowerment-monitor’ in 8 Vlaamse zorgorganisaties blijkt dat artsen en andere zorgverleners aandacht hebben voor de betrokkenheid en het medezeggenschap van patiënten bij de verbetering van hun gezondheid tijdens de behandeling, maar dat er nog ruimte is voor verbetering. De Patient Empowerment-Monitor is uitgewerkt door de vzw Patient Empowerment en onderzoekbureau BING Research en vertrekt van de resultaten van het doctoraatsonderzoek van prof. Edgard Eeckman.
Tijdens de zomer van 2021 werden meer dan 1.000 patiënten bevraagd over de mate waarin ze kunnen participeren in hun eigen zorgtraject en in de zorg in het algemeen. Dat gebeurde op basis van 20 vragen gedistilleerd uit het doctoraatsonderzoek in de media- en communicatiestudies van prof. Edgard Eeckman. De centrale vraag was of de arts of een andere zorgverlener rekening houdt met de persoonlijke voorkeuren en wensen gedurende onderzoek, behandeling, therapie of ingreep. Uit het onderzoek blijkt dat iets meer dat 1 op 2 patiënten (55%) van de ondervraagde patiënten helemaal akkoord is met deze stelling. Er is dus nog marge voor verbetering in het “empoweren” van patiënten. Opvallend is ook dat patiënten van mening zijn dat artsen daartoe nog meer inspanningen moeten doen dan andere zorgverleners.
De Monitor brengt het niveau van Patient Empowerment in kaart
“Patient Empowerment” kent verschillende niveaus. Het eerste niveau is de informatiedeling tussen zorgverstrekker en zorgvrager. Het tweede niveau heeft betrekking op de wederzijdse beïnvloeding in de communicatie onder meer door het uitwisselen van pro’s en contra’s van een behandeling. Het derde niveau gaat over de mate waarin de zorgvrager de kans krijgt om mee te beslissen over zijn behandeling. Het 4de niveau gaat nog één stap verder: wordt een zorgvrager ook aangezet tot zelfredzaamheid? De pilootstudie leert dat naar mate het niveau van “patient empowerment” stijgt, patiënten minder helemaal akkoord antwoorden op de gegeven stellingen in de bevraging.
| % helemaal akkoord +
% akkoord |
% helemaal akkoord | |
| Arts houdt rekening met persoonlijke voorkeuren/wensen | 94 | 55 |
| Andere zorgverleners houden rekening met persoonlijke voorkeuren/wensen | 94 | 58 |
| Niveau 1: uitwisseling info patiënt- arts | 91 | 54 |
| Niveau 2: wisselwerking arts-patiënt | 89 | 49 |
| Niveau 3: samen beslissen | 87 | 44 |
| Niveau 4: zelfzorg en zelfredzaamheid | 86 | 43 |
De 8 deelnemende ziekenhuizen deden vrijwillig mee. Ze zijn vaak al bezig met kwaliteits- en participatie-initiatieven rond dit thema. Het zou kunnen dat daardoor de resultaten positiever zijn. Als meer zorgorganisaties deelnemen aan de definitieve Patient Empowerment-monitor zou daaruit een ander globaal beeld kunnen voortkomen. Het is de bedoeling dat de definitieve Monitor wordt uitgebreid bij meer patiënten en in meer zorgorganisaties.
Validatie
In deze pilootstudie werden grote verschillen tussen de ziekenhuizen vastgesteld en vooral ook een verschil afhankelijk van de afdeling of medische discipline waar de patiënt verblijft of in behandeling is. Zo zijn er verschillen tussen die disciplines die patiënten met een chronische aandoening behandelen en de patiënten met eerder een kortdurend gezondheidsprobleem. Dit maakt het interessant omdat verondersteld zou kunnen worden dat chronische patiënten op een meer continue manier afhankelijk zijn van zorgverstrekkers en zorgorganisaties. De details per deelnemende zorgorganisatie wordt voorbehouden aan de deelnemers.
De Patient Empowerment-monitor wordt nu in overleg met de deelnemers gevalideerd. Daarna wordt hij ter beschikking gesteld van alle ziekenhuizen. Op dat ogenblik zullen de deelnemers ook onder elkaar anoniem kunnen benchmarken. Bekeken wordt of de Monitor later ook kan uitgerold worden in de thuiszorg en de eerstelijnsgeneeskunde.
Verbeteren van betrokkenheid van patiënten
Deze resultaten geven een indicatie van de patiëntenbetrokkenheid in zorgorganisaties. Op basis van de resultaten kunnen die verder onderzoek doen om de oorzaken van een score te achterhalen en vervolgens de betrokkenheid te verbeteren. In toenemende mate vragen patiënten om meer participatie en steeds meer zorgorganisaties bevragen patiënten. De Monitor onderscheidt zich van bestaande patiëntenbevragingen doordat bijna alle vragen afgestemd zijn op de participatie van patiënten.
Deze pilootstudie is uitgevoerd door BING Research, in samenwerking met volgende zorginstellingen: AZ Alma (Eeklo), AZ Groeninge (Kortrijk), AZ Monica (Antwerpen), AZ Oudenaarde (Oudenaarde), Jan Yperman Ziekenhuis (Yper), O.L.V. van Lourdes Ziekenhuis (Waregem), Psychiatrisch Centrum Ariadne (Lede), Revalidatieziekenhuis Inkendaal (Vlezenbeek) en met medewerking van volgende patiëntenverenigingen: Allergienet, CVS Contactgroep, De Maretak, Hoofd-stuk, Persephone, RA-Liga, Reumanet, Sensoa, Stichting tegen Kanker, VeBeS en Vlaamse liga Fibromyalie. Bijzondere dank aan hen.