15 hefbomen voor zorgverbeteraars

Edgard Eeckman is voorzitter van de VZW Patient Empowerment. Voorheen was hij 16 jaar communicatiemanager van het UZ Brussel. Hij studeerde communicatiewetenschappen aan de Vrije Universiteit Brussel en is doctor in de media- en communicatiestudies. Hij is gastprofessor over Patient Empowerment aan o.m. de Erasmushogeschool Brussel. Info op www.patientempowerment.be. Edgard is ook creatief actief: www.edgard.be.

Patient empowerment is niet iets dat er in de zorg bovenop komt. Het gaat vaak om kleine dingen gewoon anders doen. Dat toont het zakboekje ‘Persoonsgerichte zorg’ opnieuw aan.

Alhoewel de term ‘patient empowerment’ in het boekje niet valt, gaan de 15 hefbomen die auteurs An Ravelingien, Joke Lemiengre en Simon Malfait beschrijven er wel degelijk over, ook al benoemen ze het als ‘Persoonsgerichte zorg’. Gebruikte termen als gelijkwaardigheid, afhankelijkheid, macht en onmacht, die heel eigen zijn aan het patient empowerment-concept, illustreren dat.

Zeer terecht hebben de auteurs het over “kleine inspanningen die een grote impact kunnen hebben”. Er is begrip voor tijdsdruk, personeelstekort en zorgoverlast, maar hun stelling is dat “kleine manieren het antwoord kunnen zijn op grote problemen”.  Patient Empowerment en persoonsgerichte zorg, het zijn geen zaken die er bovenop komen. Het gaat wel om een attitude die ervoor zorgt dat je anders doet wat je al doet. Het zit in 1001 kleine dingen, zeg ik zelf altijd.

Het zakboekje biedt bewust geen theorie, al illustreert de bibliografie dat de evidence-based onderbouw er wel degelijk is. Neen, de auteurs gaan voor 15 concrete hefbomen en zetten basisinzichten om in eenvoudige handelingen die voor zorgvragers betekenisvol kunnen zijn. Dat is verdienstelijk want het maakt het boekje in klein en handig vierkant formaat concreet bruikbaar en dat is net de bedoeling van de auteurs.

“Je kunt een hele dag met de allerbeste intenties druk in de weer zijn met iemand en hem toch met het gevoel achterlaten dat je er niet was voor hem”.

Citaat uit ‘Persoonsgerichte zorg’.

In een eerste hoofdstuk wordt ‘persoonsgerichte zorg’ gedefinieerd en in het tweede worden de drie ‘grootste uitdagingen om persoonsgericht te werken’ toegelicht: (h)erkenning, (on)macht en het (on)gezegde. De 15 hefbomen worden per vijf verdeeld over deze drie uitdagingen. Elke uitdaging eindigt met een samenvatting en met aanbevolen lectuur voor wie zich verder wil verdiepen.

Zo komt bijvoorbeeld in de rubriek ‘’(H)erkenning’ onder de titel ‘Je helpt niet altijd door te doen’ kort de ICE-methode aan bod waarbij de zorgvrager peilt naar de ideeën, bezorgdheden en verwachtingen van de zorgvrager. Ook de NIVEA (Niet Invullen Voor Een Ander) wordt vermeld: vertrek als zorgverstrekker niet vanuit jouw perspectief maar vanuit dat van de patiënt. Onder de titel ‘Wat als patiënten (of naasten) de ernst van de situatie niet inzien?’ komt de term ‘Wankelmoed’ van filosofe Désanne van Brederode voorbij: “de moed die je als mens (patiënt of zorgverlener) mag hebben om te mogen wankelen, dat je niet meteen alles moet weten en dat keuzes niet altijd meteen helder en duidelijk moeten zijn”. Onder ‘Het (on)gezegde’ en de titel ‘Lichaamstaal spreekt voor zich’ wordt het belang van de lichaamstaal van de zorgverstrekkers benadrukt.  Patiënten observeren en zien het als de lichaamstaal niet past bij de uitgesproken woorden.

“De deuren van patiëntenkamers staan vaak open.
Een patiënt hoort veel meer dan je zou vermoeden”.

Citaat uit ‘Persoonsgerichte zorg’.

Het is maar een kleine greep uit wat dit eenvoudig, hands-on en praktisch zakboekje biedt. Je voelt bij het lezen dat de auteurs voeling hebben met de realiteit.

Ongetwijfeld zijn niet alle tips nieuw voor zorgverstrekkers. De verdienste zit hem echter in het feit dat het wenken zijn waar in de dagelijkse praktijk te vaak aan wordt voorbij gegaan. Daarenboven zijn ze niet hoogdravend maar concreet uitvoerbaar. Het boekje, dat in nuchtere en toegankelijke mensentaal is geschreven, helpt zorgverstrekkers daardoor zonder veel moeite nog beter te doen wat ze al doen. Zorgverstrekkers die het lezen kunnen met de gesuggereerde kleine gebaren een verschil maken voor hun patiënten en voor zichzelf.