Laura De Houwer studeerde gezinswetenschappen. Ze deelt haar eigen ervaringen met psychische hulpverlening, als patiënt en als hulpverlener. Vanuit haar eigen persoonlijke ervaringen engageert ze zich om taboes rond psychische kwetsbaarheid te doorbreken en verbeteringen aan te brengen binnen de zorgsector. Over haar 40 dagen in de psychiatrie gaf ze het boek ‘Ik moest braaf zijn’ uit (Doorbraak).

Tijdens mijn opname in de psychiatrie, had ik regelmatig ‘een moeilijk moment’. Ik was soms gespannen, onzeker, boos of angstig. Gevoelens die een doorsnee mens wel vaker heeft, maar binnen deze vier muren waren het problemen waar zo snel als mogelijk een oplossing voor moest komen. ‘Wil je een pilletje?’ was er zonder meer de vaakst uitgesproken zin.

De vaakst uitgesproken zin: ‘Wil je een pilletje?’ 

Op een keer zei ik: ‘Ik wil liever praten.’ De hulpverlener in kwestie keek me onzeker aan. Aarzelend vroeg hij: ‘Waarover?’ ‘Over hoe ik me voel,’ deelde ik mee. ‘Euhm, oké dan,’ was het antwoord, ‘vertel maar.’ Ik legde hem in een paar zinnen uit hoe ik me voelde. Hij keek me nog steeds onzeker aan. ‘Wat kan ik doen om te helpen?’ vroeg hij me. ‘Luisteren,’ antwoordde ik. ‘Iets concreter?’ vroeg hij ongemakkelijk. Ik schudde mijn hoofd en vervolgde het gesprek. En luisteren is wat hij deed, in stilte, zonder verder nog een woord te zeggen. Tot ik uitgepraat was en hij, nog steeds zwijgend, mijn kamer weer uitliep.

Empoweren?

Veel mensen denken dat het helpende aspect van een gesprek erin schuilt de ander een oplossing aan te reiken. Weer anderen denken dat het de opluchting is van je hart eens uit te storten. Beiden zijn incorrect, al kan het gevoel van ‘iets oplossen’ of ‘je verhaal doen’ uiteraard wel als positief worden ervaren. Een helpend gesprek, een gesprek tussen hulpverlener en cliënt, heeft als belangrijkste eigenschap dat het empowerend werkt. Bij aanvang van de les gesprekstechnieken tijdens mijn opleiding, vond ik dit allemaal nogal zweverig klinken. Ik ben iemand van het rechttoe rechtaan principe: elk probleem moet zo snel mogelijk opgelost worden. Wanneer dat niet gaat, schrijf je het van je af, doe je je verhaal en zorgt de daarmee gepaard gaande opluchting wel dat je het probleem uit je hoofd kan zetten. Maar empoweren? Het klonk als één van die cryptische termen die de psychologie en psychiatrie nog mysterieuzer doen lijken.

“Je kan toch ook tegen je kat praten?”

Toen er laatst iemand me vroeg hoe het kon dat mijn psycholoog en psychiater me maar geen oplossingen gaven voor mijn problemen, antwoordde ik dus dat het zo niet werkt. ‘Maar hoe dan wel?’ werd er gevraagd. ‘Ze luisteren,’ antwoordde ik. ‘Betaal je dan echt zo veel om je verhaal kwijt te kunnen? Je kan toch ook tegen je kat praten?’ Ik wist niet of ik moest lachen of huilen om deze reactie, maar het is wel flagrant dat er veel onduidelijkheid bestaat over ‘luisteren.’

Je vertelt je gesprekspartner niet wat hij of zij moet doen, maar laat hem of haar zelf tot inzichten en oplossingen komen.

Luisteren is een werkwoord, en dat is het niet voor niets. Het gaat om actief luisteren, om te horen wat je gesprekspartner zegt, om de onderliggende gevoelens te bevatten en om deze op hun beurt weer terug te spiegelen. Zo krijgt de ander meer inzicht in de eigen gedachten, patronen en gedragingen. Luisteren is niet zomaar stil zijn en je oren openen. Luisteren is ontdekken wat er in en achter het verhaal schuilt. Het is het benoemen van emoties, om deze met de nodige dosis empathie te verwoorden naar de ander. Die voelt zich dan begrepen, op een dieperliggend, gevoelsmatig niveau. Hij of zij leert zichzelf kennen, verwerft controle over het eigen denken en handelen en leert de eigen krachten kennen en deze te gebruiken. Dit is wat empowerment is, je vertelt je gesprekspartner niet wat hij of zij moet doen, maar laat hem of haar zelf tot inzichten en oplossingen komen. Toen er later tijdens mijn opname weer iemand vroeg of ik soms een pilletje wou, antwoordde de innerlijke wijsneus in mij, mondig als altijd: ‘Praten is het beste pilletje.’ Of mijn oneliner effect zou hebben, wist ik niet. Tot er later die week iemand naar me toe kwam en vroeg: ‘Wil je graag praten?’ Ik kon mijn geluk niet op.

____________________________________________________________

Wil je zelf een ervaring of standpunt delen via de blog van de vzw Patient Empowerment? Laat het ons weten. Mail naar info@patientempowerment.be