Patient Empowerment gaat om meer dan de individuele patiënt. Maar daarvoor zullen enkele heilige huisjes moeten sneuvelen en fundamentele keuzes gemaakt!
Wie het nieuws en de sociale media volgt en geïnteresseerd is in zorg, kan er niet omheen: er broeit iets in ‘de’ gezondheidszorg. ‘Onbetaalbaarheid’ blijkt de grote schuldige, dat is zowat het enige waar iedereen het over eens lijkt te zijn.
Al blijkt snel dat de gedetecteerde oorzaken sterk uiteenlopen naargelang van de partij die aan het woord is. Veroudering van de bevolking wordt vaak vermeld, maar ook onverantwoord winstbejag van de artsen volgens de minister, uit de pan swingende loonkosten van paramedici volgens de ziekenhuismanagers, de snelle ontwikkeling van (uiteraard dure) innovatieve technologie die noodzakelijk geacht wordt om topzorg te leveren volgens de artsen.
Onze zorgvisie in het gedrang?
Sommige bronnen brengen de meer doorwrochte idee dat onze visie op gezondheidszorg – de tegenstelling tussen hoogtechnologische curatieve zorg voor het individu en de gezondheid van de maatschappij en haar bewoners – in het gedrang is. Het is dan ook onbegrijpelijk dat in België anno 2022 een 80-jarige wél gratis een dialyse aangeboden krijgt (à rato van 400 euro per sessie), maar ondanks vele inspanningen van alle zorgverleners, enkel met veel moeite iemand aan huis kan krijgen om wat gezonde voeding te koken of huishoudelijke taken op te nemen die écht leven in de thuisomgeving mogelijk maken.
Dat diezelfde 80-jarige wel chemotherapie kan krijgen die meerdere duizenden euro’s per kuur kost (zonder veel bewezen meerwaarde op overlevingsduur trouwens) maar achteraf wél meerdere uren in een volle pamper moet doorbrengen omdat er onvoldoende zorgverleners zijn om een menswaardige tijdige verschoning te garanderen als hij door die chemo diarree krijgt … zorgverleners zijn immers ‘duur’.
“De holistisch geïnspireerde verpleegkundige is de klos”
Dezelfde logica wordt gevolgd in de terugbetaling van zorgverleners. Een arts die een ‘hoogtechnologische acte’ uitvoert, wordt daar zeer goed voor vergoed. Een arts die verricht wat dan eufemistisch ‘intellectuele arbeid’ heet (maar in de praktijk is dat vaak gewoon luisteren en écht zorgen), moet dat doen voor de spreekwoordelijke appel en een ei.
Dezelfde kromme waardenschaal wordt doorgetrokken in de nieuw ingevoerde verloningsbarema’s van zorgverleners (de ‘IFIC’). Deze schaal kent een veel ruimere vergoeding toe aan ‘gespecialiseerde’ zorgkundigen dan aan het ‘gewone voetvolk’. De holistisch geïnspireerde verpleegkundige die van alle markten thuis is en met plezier mensen gaat verzorgen voor alledaagse kwaaltjes of bedpannen opruimt, is dus de klos.
Een kromme waardenschaal
Niemand schijnt zich af te vragen of die ‘technologisch georiënteerde aanpak’ wel de meeste gezondheid of levenskwaliteit oplevert. Nochtans is er vaak bedroevend weinig bewijs dat die ‘innovatieve technologie’ wel degelijk een meerwaarde voortbrengt. Nooit of zeer zelden is er bewijs van kosten-effectiviteit, vaak van het tegendeel.
Vergelijk het met het mobiliteitsvraagstuk: is een Rolls-Royce écht een beter vervoermiddel dan de gemiddelde Toyota (mijn excuses aan alle andere merken)? Je staat er even goed mee in de file, ze zijn beiden even betrouwbaar en bereiken hetzelfde resultaat, namelijk een verplaatsing van A naar B op een veilige en comfortabele manier.
Merk op dat ik hier nog niet het onderste uit de kan haal. Zo stel ik niet voor om alle Belgen hun auto af te nemen en het bedrag dat ze daardoor uitsparen verplicht te investeren in openbaar vervoer, hoewel dat naar algemene mobiliteit en volksgezondheid waarschijnlijk ook de duidelijk betere keuze zou blijken.
Nog maar eens: investeer meer in preventie!
Ook in de gezondheidszorg kan men zich afvragen of we niet beter meer zouden investeren in preventie: gezonde voeding, gezond bewegen, minder stress en meer sociale interactie en activiteiten die rechtstreeks met zorg te maken hebben, zoals dagelijkse verzorging, meer ergotherapie of handen aan het bed.
Hoewel weinig media zo diep ingaan op de kwestie (want niet te vatten in een clickbait titel of Twitter boodschap) zijn dit wél de fundamentele keuzes die moeten gemaakt worden als we onze gezondheidszorg gezond willen houden.
De patiënt wordt de dupe!
De enige stem die ik in de hele discussie niet weervind, is die van ‘de’ patiënt, die, en daar is iedereen het wél weer over eens, de dupe van de historie dreigt te worden.
Die patiënt is slecht geïnformeerd, en moet dan ook nog open staan voor de, op het eerste gezicht onaantrekkelijke boodschap dat technologie niet alles oplost, pokkeduur is én ten koste gaat van échte zorg door échte mensen die écht tijd maken om voor de patiënt te zorgen. Ook dat is ‘patient empowerment’!
En de maatschappelijke gezondheid dan?
De beweging die de patiënt centraal probeert te stellen, trekt teveel de kaart van de individuele patiënt die ‘recht’ heeft op de beste (lees meest innovatieve) zorg, veel te weinig die van de maatschappelijke gezondheid waar we allemaal beter van zouden worden. Veel patiëntenverenigingen zijn (onbewust en ongewild) echter verkapte belangenverdedigers van de industrie. Deze laatste ondersteunt actief en met veel plezier dergelijke patiëntengroepen financieel en leidt hen op om ‘op te komen voor hun rechten’. Op die manier willen ze hun marktaandeel vergroten en/of politieke druk uitoefenen om hoge productprijzen te verkrijgen.
Er rust dus nog een zeer belangrijke en moeilijke taak voor de trekkers van de patiëntenbewegingen om dit recht te trekken … Het is patient empowerment ten voordele van de gezondheid van onze maatschappij en iedereen die daar deel van uitmaakt.
Deze blog werd geschreven in het kader van de campagne.
Eindelijk!