Mag en kan Martha van 85 beslissen wat ze wil? Ze is 85 jaar en kampt met een ver gevorderde artrose aan de heup. Stappen gaat moeizaam. Ze neemt ook continu pijnstillers om de pijn onder controle te houden. De specialist raadt een heupprothese aan maar Martha twijfelt. Ze gaat te rade bij haar huisarts, die ze vertrouwt. Samen beslissen met kwetsbare ouderen: de enige juiste optie!
Hoe ga je het gesprek aan?
Is een heupprothese de enige mogelijkheid? Weet Martha dat er meerdere behandelmogelijkheden bestaan? En dat zij samen met haar arts een beslissing zal moeten nemen? Er bestaat namelijk geen ‘beste’ keuze. De voorkeuren en doelen van Martha zijn essentieel om tot een beslissing te komen waar zij helemaal achter staat.
Dit lijkt misschien vanzelfsprekend, maar dat is het niet. Artsen denken soms dat de patiënt naar de arts komt om zijn mening te horen en verwacht dat de arts voor de patiënt beslist. Martha heeft nochtans wel degelijk haar mening. Begrijpen dat er een keuze is, is belangrijk voor elke patiënt om actief te kunnen deelnemen aan het beslissingsproces.
Wat vindt Martha belangrijk in het leven?
‘Wat maakt je gelukkig Martha?,’ vraagt de arts. Martha is zichtbaar blij met die vraag. Ze vertelt dat ze graag zo lang mogelijk thuis wil blijven wonen. Haar dagelijks wandelingetje met haar hondje, gaan kaarten met haar vriendinnen op donderdagnamiddag en genieten van een activiteit van de seniorenvereniging in goed gezelschap, zijn voor haar kleine geluksmomentjes.
Vragen zoals ‘Wat deed je graag voor de pijn aan jouw heup zo sterk werd’ of ‘Hoe ziet een leuke dag eruit?’ en ‘Wanneer vergeet je de tijd?’ kunnen helpen om de doelen van een patiënt naar boven te halen.
En er is niet alleen de arts. Ook familie en mantelzorgers spelen vaak een grote rol in het dagelijks leven van de oudere patiënt. Een nabij sociaal netwerk is één van de sleutelelementen voor de gezondheid van oudere personen. Ook hier zal het belangrijk zijn te weten of Martha het prettig vindt als bijvoorbeeld haar dochters haar ondersteunen bij het nemen van beslissingen.
Weten wat er voor Martha nog écht toe doet, daar komt het op aan, al ontbreekt dit nog te vaak in het gesprek tussen arts en patiënt.
Welke keuzes heb ik en wat gebeurt er als ik niets doe? En wat betekent dat in mijn situatie?
De arts legt Martha best goed uit wat de voor- en nadelen van àlle opties zijn. Het is immers niet omdat de specialist een heupoperatie aanraadt dat dit het enige gespreksonderwerp mag zijn. Volledige informatie geven aan Martha en nagaan of ze alles goed begrepen heeft, is cruciaal. Het zorgt misschien voor heel andere inzichten. Alleen zo kan Martha een weloverwogen beslissing nemen.
Martha is bang om in een rusthuis te belanden na de operatie.
Goed begrijpen wat Martha precies verwacht, waar ze bang voor is en wat haar voorkeuren zijn, is essentieel. Zo geeft Martha aan dat ze Kerstmis graag thuis viert met haar familie en een eventuele operatie liever pas in januari laat doorgaan. Ook vertelt ze dat één van haar vriendinnen vorig jaar een nieuwe heup kreeg maar na de operatie naar het rusthuis moest verhuizen. Dat vooruitzicht boezemt haar schrik in.
De verwachtingen, angsten en voorkeuren van Martha bespreken en meenemen in de uiteindelijke beslissing is belangrijk maar blijkt nog geen evidentie in de praktijk.
Is Martha klaar voor een beslissing?
Om te weten of Martha klaar is om te beslissen, kan je als arts kort samenvatten wat er werd besproken en Martha vragen om in haar eigen woorden te vertellen wat ze wil bereiken na dit gesprek.
Martha reageert heel emotioneel en geeft aan dat ze het een moeilijke beslissing vindt. De arts begrijpt de reactie van Martha en zegt dat ze zeker nog tijd heeft om er over na te denken en alles met haar kinderen door te spreken. Hij geeft haar een vervolgafspraak zodat ze weet dat hij dit samen met haar verder zal opvolgen. En dat stemt haar gerust.
En hoe voelt Martha zich na dit gesprek?
‘Ik mocht meedenken, er werd naar mij geluisterd. De arts vroeg me wat voor mij kwaliteit van leven is, waar ik nog van geniet en wat ik wil kunnen blijven doen in de komende jaren. Ik mocht zelfs naar huis om erover na te denken en alles nog eens met mijn dochters te bespreken.‘
Martha zal dankzij de dialoog met haar huisarts een weloverwogen keuze maken over haar gezondheid, die aansluit bij wat er voor haar écht nog toe doet. En dan zal dan op dat moment wél de enige juiste keuze zijn. Ze zal empowerd zijn, of, eenvoudig uitgedrukt: erkend, begrepen en betrokken.
Noteer nu al de datum van het 2de zorgsymposium van de vzw Patient Empowerment en THE Institute:
dinsdag 25 oktober 2022
