De juiste aandacht en inleving van de dokter voor en met de patiënt is haast een “kunst”. De ene dokter beheerst die kunst beter dan de andere.
Recent werd ik, na een alcoholvrije avond en goede nachtrust, op een zondagochtend wakker en schrok me een hoedje. De slaapkamer leek vol rook te staan. Mijn eerste reactie was met mijn neus: brandt er iets? Nee, dat was het niet. Ik stond op, en liep de slaapkamer uit. Maar mijn blik bleef mistig, met beide ogen. En als je net als ik maar één goed oog hebt, dan gaan de alarmbellen rinkelen.
Enkele uren later zat ik bij de regionale spoedpost van de huisartsen. De jongedame die mij in haar consultatieruimte uitnodigde leek me gezien haar leeftijd ofwel nog in opleiding, of had die pas recent afgesloten. Ik vertelde haar wat mij die ochtend was overkomen. Ik had nog maar nauwelijks verteld dat mijn slaapkamer in rook leek te staan toen zij mij onderbrak met: “U rook natuurlijk meteen of er misschien brand was.”
Op dat moment was ik te bezorgd om het bijzondere van die reactie van die jonge dokter tot mij door te laten dringen. Toen ik even later, inmiddels gerustgesteld, weer terug naar huis fietste, popte die reactie weer in mijn hoofd op: “Waaauw,” realiseerde ik me, “dat was een prachtig staaltje van empathisch luisteren, van echte verbinding”. Ik werd er zelfs blij van.
Wat is daar nu bijzonder aan?, zal u misschien denken. Dat zal ik u vertellen.
De ziekenhuisorganisatie is complex
Sinds 1979 ben ik, opgeleid als bedrijfskundige, werkzaam in de Nederlandse ziekenhuiswereld. De eerste 20 jaar als specialist in de bekostiging van ziekenhuizen en de laatste 20 jaar als mediator en coach met bijzondere affiniteit met de medische beroepsgroep. Door die ervaring ben ik me er heel erg van bewust wat er op de medisch specialist in het ziekenhuis afkomt. Waar hij/zij door de organisatie, door externe instanties, zelfs door de eigen beroepsorganisatie mee belast wordt aan noodzakelijke registratie en verantwoording. Ik ben me bewust van de complexiteit van de ziekenhuisorganisatie en de moeite die de gemiddelde dokter heeft om zich daarin te bewegen. Daar heeft die dokter niet voor doorgeleerd en dat levert niet zelden de nodige spanning op: problemen met collega’s, met managers, met medewerkers.
Een dokter alleen kan in een ziekenhuis niet zoveel voor u betekenen. Daar zijn altijd ook andere medewerkers voor nodig met wie die dokter moet samenwerken. En aan de vaardigheden die daarvoor nodig zijn, wordt in de opleiding niet zoveel aandacht besteed. Dokter worden is al moeilijk genoeg en slokt alle tijd en aandacht op van de dokter in opleiding.
En dokter zijn is een zwaar metier, dikwijls met onregelmatige werktijden. Dat heeft grote impact op het privéleven van die dokter. U begrijpt het al, ook dat kan in het hoofd van die dokter blijven hangen.
‘Aandacht van de arts is niet zo vanzelfsprekend’
Als u die dokter consulteert, mag u ervan uitgaan dat hij of zij alle aandacht voor u heeft. Maar dat is niet zo vanzelfsprekend. Die dokter is ook maar een mens en niets is des mensen vreemd. Dat geldt ook voor gedachten en gevoelens die in het hoofd van zo’n dokter kunnen blijven ‘kleven’, ook als die eigenlijk dat hoofd bij u en uw zorgvraag moet houden.
De witte jas van de dokter helpt daarbij wel. De ‘mens’ die zich aan het begin van de werkdag of dienst met die jas omsluit, sluit daarmee eigenlijk ook diens persoonlijke zorgen af. Ik heb het altijd een voorrecht gevonden om te mogen werken met dokters als ze die witte jas niét aanhadden. Want dan zag ik altijd dat onder die witte jas ook gewoon een hart klopt, zoals de Nederlandse presentator Coen Verbraak dat zo mooie verwoordde in zijn boekje ‘Kijken in de ziel – Artsen’ over een serie gesprekken met dokters. Maar die jas is niet altijd “waterdicht”, dus kan die niet garanderen dat de dokter ook daadwerkelijk met alle aandacht bij u is. Er zijn ook dokters bij wie die witte jas juist té goed afschermt. Dat zijn de dokters van wie veel patiënten vinden dat het “niet zo’n aardige dokter” is, of dat die dokter niet goed luistert. Dat is niet fijn, maar misschien begrijpt u dat de dokter ook niet alle zorgen van patiënten helemaal ‘binnen kan laten komen’. Dat zou hen ook ziek kunnen maken.
Begrijpt u hoe precair het is? De juiste aandacht en inleving van de dokter voor en met de patiënt is haast een “kunst”. De ene dokter beheerst die kunst beter dan de andere.
Een tip
U kunt uw dokter helpen om niet teveel in beslag te worden genomen door zaken waar u niet voor komt. Als u de indruk hebt dat zulks toch het geval is, dat hij of zij toch niet echt met u verbonden is, dan kunt u zelf iets doen aan die haperende verbinding. Ik wil u daar één tip voor geven, maar u bedenkt vast zelf ook wel iets, mag ook een beetje provocatief zijn, om de dokter even helemaal voor uzelf te hebben. Mijn tip is: een stilte laten vallen. Het meest effectief is de stilte in of tussen een zin, in een antwoord op een vraag van de dokter bijvoorbeeld. Houd die stilte dan net zolang vol tot de dokter u vragend aankijkt. U hebt dan ineens weer alle aandacht.
Noteer nu al de datum van het 2de zorgsymposium van de vzw Patient Empowerment en THE Institute:
dinsdag 25 oktober 2022
