Recente inzichten over zorgcontinuïteit bij patiënten met chronische nierinsufficiëntie (CNI) benadrukken dat empowerment alleen mogelijk is als patiënten, naasten en zorgverleners allemaal samen hun rol volledig kunnen vervullen. Nieuw UCLL-onderzoek levert leerzame inzichten op over het ontslagproces.
Katja Swinnen, master in de verpleeg-en vroedkunde, lector en onderzoeker aan de UCLL. Ze voerde onderzoek uit met focus op empowerment bij kinderen, transitie in de zorg bij kwetsbare zorgvragers tijdens kortdurende opnames en zelfmanagementondersteuning (ZMO).
Perrine Thiry, master in public Health, is lector en onderzoeker aan de UCLL. Zij voerde reeds onderzoek uit naar empowerment op intensieve zorgen, zorgtransitie tussen eerstelijns- en gespecialiseerde zorg, en continuïteit van zorg bij kwetsbare zorgvragers.
Kristien Van Deyk, licentiaat in medische -sociale wetenschappen, en werkzaam als lector verpleegkunde en onderzoeker aan de UCLL. Zij voerde reeds onderzoek uit omtrent continuïteit van zorg bij kwetsbare zorgvragers.
Ons praktijkgericht onderzoek over zorgcontinuïteit voor kwetsbare patiënten met chronische nierinsufficiëntie (CNI) bracht niet alleen de essentiële knelpunten in het ontslagproces aan het licht. Het benadrukt ook het belang van empowerment voor zowel patiënten als zorgverleners. Empowerment aan beide kanten is nodig voor betere zorgresultaten. Empowerment is meer dan een modewoord; het is een essentieel principe voor hoogwaardige zorg, vooral voor kwetsbare patiënten.
Het doel van ons project was om het ontslag van een patiënt uit het ziekenhuis en de overgang naar de eerstelijnszorg te verbeteren. In de eerste fase van het onderzoek hebben we via literatuurstudie en interviews met zorgverleners, patiënten en hun naasten de belangrijkste behoeften in kaart gebracht. Uit een bijkomende bevraging kwamen drie belangrijke behoeften naar voren, die door de zorgverleners als haalbaar en prioritair werden beschouwd:
- Eenduidige en begrijpbare communicatie tussen zorgvragers en zorgverleners, zowel in het ziekenhuis als tussen gespecialiseerde zorg en de eerstelijnszorg. Dit helpt zorgvragers om de ziekte beter te begrijpen, mogelijke risico’s te herkennen, en ermee om te gaan.
- Duidelijke taakverdeling onder zorgverleners. Dat leidt tot sterkere verantwoordelijkheid en een efficiënter ontslagproces.
- Duidelijke afspraken voor digitale en mondelinge informatie-uitwisseling tussen zorgverleners binnen het ziekenhuis. Die vergroten de kennis over de situatie van de zorgvrager.
Interprofessionele samenwerking is essentieel
Na het identificeren van deze knelpunten werd gezocht naar passende manieren om ze aan te pakken. Niet evident, aangezien we een bewustwording wilden realiseren. In de tweede fase van het onderzoek ontwikkelden en testten we een ontslaginterventie op de afdeling nefrologie van UZ Leuven. Dit leidde tot een interprofessionele workshop en een checklist om het ontslagproces te verduidelijken voor zorgverleners. Zowel zorgverleners van de afdeling als patiëntexperten namen deel aan deze workshops.
De workshops hielpen zorgverleners in duidelijke communicatie en taakverdeling. Dat leidde tot verbeterde samenwerking en een sterker bewustzijn van elkaars rollen en verantwoordelijkheden. Een belangrijke bevinding uit ons onderzoek is dat interprofessionele samenwerking essentieel is voor een succesvol ontslag.
“Het is belangrijk dat zorgverleners
zich gesteund en bekwaam voelen”
De samenwerking tussen zorgverleners vormt de ruggengraat van een succesvol ontslagproces. Workshops gericht op communicatie en taakverdeling leerden ons dat het belangrijk is dat zorgverleners elkaar goed aanvullen en begrijpen. Als zorgverleners onderling helder communiceren en taken duidelijk verdelen, krijgen patiënten en naasten vertrouwen en raken ze meer betrokken bij hun eigen zorgproces. Deze dynamiek versterkt niet alleen hun zelfmanagementvaardigheden, maar draagt ook bij aan een betere gezondheid en kwaliteit van leven.
Empowerment van zorgverleners is dus essentieel, omdat zij hierdoor met overtuiging en consistentie patiënten en hun naasten kunnen ondersteunen. Zorgverleners die zich gesteund en bekwaam voelen, kunnen effectiever begeleiden en een sterke vertrouwensrelatie opbouwen. Daardoor durven zorgvragers meer vragen te stellen en actief meedenken. We geloven dat deze wisselwerking tussen zorgverlener en zorgvragers een sleutelrol speelt bij empowerment.
Betrekken van patiënten & patiëntexperten bij het onderzoek
We hebben ons bij ons onderzoek niet beperkt tot het bevragen van zorgverleners en tot literatuuronderzoek. We hebben ook grote waarde gehecht aan de directe inbreng van patiënten en patiëntexperten. Door hen actief te betrekken, begrepen we beter hun werkelijke behoeften en ervaringen. Dit zorgde ervoor dat de onderzoeksresultaten minder gestuurd werden door onze eigen aannames en beter aansloten bij hun dagelijkse noden.
Betrokkenheid van naasten
Patiënten horen de regie over hun eigen gezondheid te krijgen, ondersteund door duidelijke en consistente informatie en een betrokken netwerk van zorgverleners en naasten. Bij veel patiënten met een chronische aandoening is de betrokkenheid van die naasten essentieel, vooral als de patiënt zelf niet altijd in staat is om volledig regie te nemen voor zijn zorg. Een gestructureerd ontslagproces waarin ruimte is voor overleg tussen zorgverleners, patiënten en hun naasten, vergemakkelijkt de overgang naar de eerstelijnszorg en biedt de mogelijkheid om een vangnet voor de patiënt te creëren.
Naar een cultuurverandering
Ons onderzoek toont aan dat effectieve zorgcontinuïteit een cultuurverandering vereist waarin alle betrokkenen als gelijkwaardige partners optreden. Patiënten moeten niet alleen de informatie krijgen die ze nodig hebben, maar ook de ruimte om hun stem te laten horen en zelf keuzes te maken. Kortom: de zorgvrager staat dan samen met de zorgverstrekkers aan het stuur van zijn of haar eigen zorgproces. Tegelijkertijd moeten zorgverleners geëmpowerd zijn om de juiste ondersteuning te bieden. Enkel door gezamenlijk de zorgverlening te verbeteren, kunnen we een duurzaam verschil maken voor kwetsbare patiënten en hun naasten.
Wij roepen daarom alle betrokkenen, zorgverleners, zorgvragers, beleidsmakers en onderzoekers op om samen te werken aan een zorgcultuur waarin empowerment centraal staat en waarin de inbreng van patiënten en patiëntexperten een vaste plaats krijgt in de dagelijkse zorg. Door deze verandering dragen we niet alleen bij tot een betere zorgervaring van zorgvragers, maar ook tot gezondere uitkomsten en een hogere levenskwaliteit voor de meest kwetsbaren onder hen.
“Kortom: de zorgvrager staat dan samen met de zorgverstrekkers aan het stuur van zijn of haar eigen zorgproces.”
Deze in het artikel gebruikte beeldspraak lijkt me een gevaar voor de kant die we op willen gaan. Er kan er maar 1 aan het stuur zitten.
In plaats van de patient (alleen maar) meer te betrekken, is het misschien een idee om de patient als een soort ‘primus inter pares’ het stuur te laten hanteren.
Dat, als side effect, bepaalde zorgverlenende rollen dan gedwongen worden aan reflectie te doen hoe zij hun relatie tot de patient zien, komt de kwaliteit uiteindelijk ook ten goede.
Beste Bob,
Bedankt voor jouw waardevolle feedback!
Je hebt helemaal gelijk dat de beeldspraak van “samen aan het stuur zitten” interpretatie-uitdagingen kan oproepen, zeker als het gaat om de rolverdeling in het zorgproces. De suggestie om de zorgvrager als primus inter pares te positioneren is een interessante denkrichting, die aansluit bij het idee van gedeelde besluitvorming maar een duidelijker leiderschapsrol voor de patiënt benadrukt.
We hopen uiteraard dat deze dynamiek zorgverleners uitnodigd om hun relatie tot de patiënt te heroverwegen en zich meer bewust te worden van hun ondersteunende rol in het zorgproces. Het doel blijft uiteraard een zorgproces waarin de zorgvrager, met ondersteuning van de zorgverleners, centraal staat als actieve en leidende partij.