Dorien Vandormael is innovatiemanager bij i-mens. Het innovatieteam onderzoekt en experimenteert met technologie in de zorg. Team portfolio onderzoekt hoe we met transversale projecten onze werking beter maken. Daarbij staat het mensgerichte en de zelfredzaamheid van de klant steeds voorop.
Technologie staat in de zorg niet tegenover menselijkheid. Integendeel, ze kan net ruimte creëren voor een meer menselijke zorg.
De zorg verandert in sneltempo. Het aantal patiënten met chronische aandoeningen neemt toe en patiënten worden na een operatie sneller naar huis gestuurd. Tegelijk is er steeds minder personeel, door de grote pensioneringsgolf van babyboomers. Voor elke 100 uitstromers dienen zich slechts 79 instromers aan [1].
In een snel evoluerend zorglandschap sta ik als innovator midden in deze strijd. Het is een uitdaging die niet te onderschatten is, maar één waarvan ik geloof dat technologie de sleutel is om een mensgerichte zorg te behouden en zelfs te versterken. Ik neem je graag mee in enkele voorbeelden hoe we dit bij thuiszorgorganisatie i-mens aanpakken.
De juiste robot op de juiste plaats
Er zijn verschillende manieren waarop technologie deuren opent en kan helpen om de zorg te herdenken. De uitdagingen dwingen ons om de taakverdeling van zorg te herdenken.
Zelf deed ik al testen met zorgrobots die bepaalde taken op moeilijke tijdstippen overnemen. En hoewel die vandaag nog niet bruikbaar (of betaalbaar) zijn in een thuissituatie, opent dit een belangrijke discussie. Robots worden vandaag al ingezet als nachtwaker in grote fabrieken. Kunnen zij ook ingezet worden in de zorg? Door bijvoorbeeld ‘s nachts mee een ronde te doen in de gang of bij beweging naar een kamer te gaan en de persoon in kwestie terug naar bed te begeleiden?
Op langere termijn zullen we de discussie moeten voeren welke taken er nog door mensen moeten (en kunnen!) worden ingevuld en welke er overgenomen kunnen worden door technologie. En dan lijkt het me aangewezen dat bewaking en controle door technologie gebeuren, zodat er meer menskracht beschikbaar is voor crisissituaties of wanneer menselijke interactie vereist is.
Dankzij AI kan je ook zorgnoden voorspellen. Door secundaire parameters en sensordata, zoals het stilliggen van je telefoon, het openen van de koelkast op vreemde tijdstippen of veelvuldig naar het toilet gaan, zouden we in de toekomst aandoeningen kunnen voorspellen. Daarnaast gebeuren vertalingen en analyses razendsnel via bijvoorbeeld de smartphone. Met hulp van vertaalsoftware kunnen we anderstalige patiënten beter behandelen en zorgpersoneel aannemen dat het Nederlands (nog) niet machtig is. Dat testen we uit in het project communiceren zonder grenzen. Op die manier vergroten we het aantal potentiële medewerkers. En waarom doen we niet hetzelfde voor medisch jargon?
Patient empowerment: van lijdend naar leidend
Als er te weinig handen zijn, moet de patiënt in de toekomst meer zelf doen. Kan dit ook een opportuniteit zijn? To empower betekent letterlijk ‘iemand tot iets in staat stellen‘. Empowerment is een bewustmakingsproces, waarbij mensen gestimuleerd worden om hun eigen kracht te vinden en die te activeren [2]. Technologie helpt om patiënten terug in de ‘drivers’ seat’ te plaatsen: we geven hun de tools om hun gezondheid zelf in handen te nemen. In het project hybride zorgpad diabetes gaven we 50 personen met diabetes glycemiemeters en een bloeddrukmeter met bluetooth. Dagelijks maten ze zelf hun waarden, die ze dan ook zelf via hun smartphone konden opvolgen. De deelnemers gaven aan dat ze op deze manier meer controle hadden over hun aandoening.
Technologie stelt ons ook in staat om meer te controleren en dat biedt, paradoxaal genoeg misschien, meer vrijheid. Neem het voorbeeld van personen met dementie, voor wie slimme sloten en een personenalarmsysteem met GPS-tracking helpen om langer zelfstandig thuis te wonen. Slimme lampen, sensoren en camera’s in huis controleren het valrisico.
Dichtbij door zorg op afstand
Thuiszorgmedewerkers zitten vandaag vaak in hun auto. Hoe kunnen we die tijd tot een minimum beperken zodat zij meer tijd hebben voor de menselijke kant, namelijk het zorg geven?
Eén van de moeilijkste aspecten van thuiszorg is weten wanneer de patiënt je nodig heeft én er dan ook snel zijn. Beeld je even in hoe lang het wachten aanvoelt wanneer je op de bel duwt in een ziekenhuiskamer. Bedenk dan hoelang het kan duren in de thuissituatie. Dankzij technologie kunnen we beter detecteren wanneer patiënten of personen met een chronische aandoening hulp nodig hebben. Dankzij een zorgcentrale met verpleegkundige operatoren, doen we een eerste triage op afstand. De operator belt de patiënt op, stelt enkele vragen, geeft advies of verwijst door. Bij een spoedgeval wordt er een arts of ambulance ingeschakeld.
Er zijn daarnaast ook verschillende praktijkvoorbeelden waaruit blijkt dat technologie de menselijke zorg niet alleen ondersteunt, maar zelfs versterkt. In ons project hybride gezinszorg belt een verzorgende wekelijks met een klant gezinszorg. De videogesprekken zijn een aanvulling op de zorg aan huis. De manier van zorg geven via video is natuurlijk anders dan bij een huisbezoek. Onze verzorgenden zijn aangewezen op gesprekstechnieken en motiverende gesprekken om de klant zelf tot actie te bewegen. Want het ‘overnemen’ kan niet. En deze gesprekken op afstand hebben ook impact:
Hoewel onze zorgverleners niet ter plaatse komen, wordt de verleende zorg als ‘dichtbij’ ervaren. Uit getuigenissen weten we dat de gesprekken op afstand als diepgaander ervaren worden dan de gesprekken bij de klant thuis.
Meer mens door meer technologie
Dat brengt me bij de conclusie van mijn pleidooi: een oproep tot menselijkheid in de zorg. Laten we er alles aan doen om die te behouden, ook tijdens onze zoektocht naar nieuwe en haalbare innovatieve manieren om de zorg van de toekomst te organiseren.
Dat kan door:
- na te denken over wie wat moet doen, waarbij je de robot of AI-tool ook als teamlid benadert voor ‘breinloze’ en routinematige taken,
- patiënt eigenaarschap te geven en zelf mee te laten ‘zorgen’,
- just-in-time zorg op afstand: dankzij technologie dat moment vinden wanneer er hulp nodig is en die snel bieden door een interventie op afstand
De technologie mag onze waardevolle menskracht niet vervangen, maar moet deze versterken en verdiepen. Meer mens door meer technologie.
Referenties
[1] Cijfers van steunpunt Werk
[2] https://www.peacefortalent.be/blog/waarom-empowerment-belangrijk-uw-organisatie