De zorgsector staat onder immense druk: personeelstekorten, bureaucratische obstakels en structurele problemen blijven onopgelost. Mantelzorger Rudy Cools deelt zijn ervaringen en inzichten uit vijf jaar dagelijkse betrokkenheid in een woon-zorgcentrum.

De persoonlijke kant van zorg

Mijn reis in de zorg begon acht jaar geleden, toen ik mijn vrouw thuis verzorgde. Ze leed aan dementie, en ondanks mijn inspanningen moest ik haar uiteindelijk toevertrouwen aan een woonzorgcentrum. De overgang was zwaar, maar noodzakelijk vanwege het gebrek aan ondersteuning thuis. De eerste periode in het woonzorgcentrum voldeed aan mijn verwachtingen, maar met de komst van corona en de verplichte reorganisatie van het beheer verslechterde de zorg merkbaar. De OCMW ’s zijn na decreetwijziging overgegaan naar stad en gemeente zonder dat de kennis mee verhuisde.  Sindsdien ben ik dagelijks aanwezig om mijn echtgenote de nodige zorg te bieden, van 11.15 uur tot 20.30 uur.

Een sector op het randje van instorting

De problemen in de zorgsector zijn niet nieuw, maar ze hebben de laatste jaren een kritiek punt bereikt. De werkdruk neemt toe door structurele tekortkomingen, zoals:

• onvoldoende personeelsbezetting: Vooral jonge zorgverleners kampen met hoge werkdruk en ziekteverzuim.
• ondoordachte beleidsmaatregelen: Subsidies en compensaties dekken niet de volledige personeelskosten, zoals vervangingen bij ziekte en langdurige afwezigheid.
• privatisering: Veel private zorginstellingen focussen op winst in plaats van zorgkwaliteit, wat leidt tot besparingen ten koste van bewoners.

De zorg wordt nu vaak geleverd door interim-personeel, freelancers en hulp van vrijwilligers. Interim personeel en freelancers kunnen maar tijdelijke oplossingen zijn, dit creëert instabiliteit.

Observaties uit de praktijk

In de instelling waar mijn vrouw verblijft, zie ik dagelijks de gevolgen van personeelsgebrek:

• onervaren interim-krachten: Hoewel interim-personeel vaak bekwaam is, ontbreekt het hen aan kennis van bewoners en routines.
• gebrek aan ondersteuning: Door onvoorziene omstandigheden worden interim-krachten aan hun lot overgelaten, zonder uitgebreide patiëntinformatie of begeleiding.
• vrijwilligers als noodoplossing: Naast mantelzorger voor mijn vrouwtje, deed ik meer dan veertig uur vrijwilligerswerk per week om de werkdruk te verlichten. Dit is echter niet houdbaar.

Oorzaken van de crisis

De oorzaken van de zorgcrisis zijn complex en multifactorieel:

1. demografische druk: De vergrijzing verhoogt de zorgvraag, terwijl het aanbod van zorgpersoneel achterblijft.
2. zwaardere zorgnood: wie nu naar een woonzorgcentrum gaat, is zowel fysiek als mentaal meer afhankelijk van zware zorg.
3. economische uitdagingen: Budgettaire beperkingen beperken de mogelijkheden voor herstructurering en aanwervingen.
4. sociale voordelen: Hoewel extra verlofdagen en sociale rechten belangrijk zijn, zorgen ze zonder vervanging voor extra druk op het resterende personeel.

Hoe verbeteringen mogelijk zijn

De zorgsector heeft structurele veranderingen nodig, gericht op:

1. duurzame personeelsoplossingen: Langetermijncontracten moeten aantrekkelijker worden gemaakt. Zorginstellingen zouden stagiairs en jonge zorgverleners/verpleegkundigen moeten binden aan de werkplek voor een minimale periode na hun opleiding als hun opleiding gefinancierd wordt door de zorginstelling.
2. digitale ondersteuning: Up-to-date digitale patiëntendossiers kunnen de continuïteit en efficiëntie van zorg verbeteren, vooral bij het werken met interim-personeel.
3. betere beloning: Zorgpersoneel op moeilijke afdelingen verdient een hoger salaris als compensatie voor de intensiteit van hun werk.

Mantelzorg als onmisbare schakel

Mantelzorgers spelen een cruciale rol in de zorgsector, vooral bij bewoners met complexe noden zoals dementie. Het statuut van mantelzorgers moet worden herzien om hen te ondersteunen in woonzorgcentra, waar zij vaak een gat vullen dat het personeel niet kan opvullen. Een zeer moeilijke taak en je moet het aankunnen. Daarom een betere ondersteuning/opvolging voor die mantelzorgers.

Politieke en leidinggevende verantwoordelijkheid

De politici en leidinggevenden moeten vaker aanwezig zijn op de werkvloer om de realiteit te begrijpen. Inspecties en audits moeten meer gericht zijn op kritieke momenten en de werkelijke zorgkwaliteit. Zelfcontrole door instellingen alleen is niet voldoende; er is behoefte aan onafhankelijke evaluaties.

Tijd voor actie!

De zorgsector staat op een keerpunt. Alleen met structurele hervormingen, betere verloning en ondersteuning van personeel, en waardering voor mantelzorgers kan de zorg duurzaam verbeterd worden. Winst maken op de kap van de zorg moet uitgesloten worden. De verloning is aan een betere verdeling toe. Misbruiken moeten geweerd worden en bestraft.

Het welzijn van bewoners en zorgverleners moet weer centraal staan.