Marc Koninckx is voorzitter van de Algemene Unie der Verpleegkundigen van België. Hij is lid van het dagelijks bestuur van de Federale Neutrale Beroepsorganisatie Verpleegkundigen, expert ouderenmis(be)handeling. Hij is geriatrisch en palliatief verpleegkundige en LEIF-nurse en ondervoorzitter LEIF Kempen.
Verpleegkunde omvat meer dan het uitvoeren van handelingen. Verpleegkunde is de totale holistische benadering en zorg voor de patiënt.
We evolueerden van het verzorgen van zieken naar ziekenverpleging en van verpleegster naar verpleegkundige. Een evolutie van een roeping naar een beroep en naar deskundigheid. Een evolutie ook naar een wetenschap waaronder ook de wetenschappelijk onderbouwde verpleegkundige diagnose. Verpleegkunde richt zich, autonoom of in samenwerking met anderen, op de verpleegkundige totaalzorg (zowel fysiek als psychosociaal) aan individuen van alle leeftijden, families, groepen of gemeenschappen, alle zieke of gezonde mensen, en in alle mogelijke werksettings. Het is dus meer dan het uitvoeren van handelingen maar gaat om de totale – de holistische – benadering en zorg voor de patiënt.
Onderdanigheid & hiërarchie versus medezeggenschap & inspraak
Ook evolueerde de gezondheidszorg van een zeer hiërarchisch naar een multidisciplinair systeem – van onderdanigheid naar medezeggenschap en inspraak van het team en de verpleegkundigen. Toch hebben we nog steeds twee generaties van verpleegkundigen: de onderdanige (komende uit het hiërarchisch systeem) en de verpleegkundige die medezeggenschap en inspraak opeist. We hebben ook twee generaties van artsen: deze die zich nog steeds hiërarchisch opstellen en de groep die openstaat voor de inbreng van de verpleegkundige en er rekening mee houdt.
Verpleegkunde: een andere type patiëntenrelatie
Ter illustratie beschijf ik kort twee situaties.
Situatie 1
Frans heeft diagnose van longkanker, de behandeling heeft geen resultaat en hij wordt palliatief verklaard. Er komt thuisverpleging en gezinszorg, aan beide heeft hij het steeds over zijn levenseindewensen en hij zegt na te denken over euthanasie. De verpleegkundigen moedigen hem aan om dit dringend met de huisarts te bespreken. Na bezoek aan de huisarts informeert de verpleegkundige of Frans het heeft aangekaart. Het antwoord van Frans: “Neen, want die mens heeft het al zo druk, ik kan toch niet te veel van zijn tijd in beslag nemen?”
In de praktijk worden we vaak ook geconfronteerd met patiënten die, naargelang van de zorgverlener verschillende signalen geeft. Het verhaal aan de verpleegkundige verschilt van dat aan de arts. Heel vaak uit respect en loyaliteit voor deze zorgverlener.
Situatie 2
Maria, 68 jaar heeft een uitgeprocedeerde blaaskanker, orale pijnmedicatie. Op de tweede dag van de thuisverpleging meldt ze aan de verpleegkundige dat ze ondanks de medicatie veel pijn heeft ’s nachts. De verpleegkundige vraagt of ze dat al gemeld heeft aan de arts, en adviseert om dat zeker te doen. Bij het huisbezoek van de arts (in aanwezigheid van de verpleegkundige) vertelt Maria enkel dat ze dikwijls wakker is, maar ze zwijgt over de pijn.
Beide situaties illustreren hoe de verpleegkundige de patiënt ruggensteunt en niet louter op eng verpleegkundig vlak.
De Eed van Florence Nightingale
Artsen zweren de Artseneed, de geüpdatet versie van de eed van Hippocrates. Verpleegkundigen zweren de eed van Florence Nightingale, de grondlegster van de moderne verpleegkunde. Daarin staat onder meer:
“Ik zweer / beloof dat ik mijn beroep als verpleegkundige op een verantwoorde en betrouwbare wijze zal uitoefenen.
- Dat ik zorgvragers goed zal verzorgen, hun lijden zal verlichten en hen zal helpen de best mogelijke kwaliteit van leven te realiseren,
- Dat ik de belangen van de zorgvragers centraal stel,
- Dat ik mij inzet voor een goede samenwerking met andere zorgverleners,
- Dat ik het beroep van verpleegkundige hoog houd.”
De deontologische code voor verpleegkundigen van Algemene Unie der Verpleegkundigen van België stelt in art. 30:
“De verpleegkundige wisselt de nodige gegevens uit, deelt zijn observaties en overlegt met de arts en de andere zorgverleners over de toestand, de behandeling en de evolutie van de zorgvrager. Hij neemt actief deel aan de interdisciplinaire benadering van zorg en behandeling. Waar nodig stelt hij rustig en gemotiveerd een overleg of aanpassing van de behandeling voor.”
De verpleegkundige advocaat van de patiënt?
JA, de verpleegkundige heeft de plicht om, indien nodig, op te treden als advocaat van de patiënt. De verpleegkundige dient kwaliteitsvolle en nodige zorg evenals de wensen van de patiënt mee te waarborgen en te bewaken.
De verpleegkundige heeft ook tot taak de multidisciplinaire aanpak, het multidisciplinair samenwerken en het ontwikkelen van het multidisciplinaire team te bevorderen. De verpleegkundige moet zich bewust zijn dat patiënten empoweren ook een van de taken en aspecten is van de verpleegkunde.
Dit vraagt verpleegkundig leiderschap en niet alle verpleegkundigen hebben daar aanleg voor of kregen dat mee tijdens hun opleiding. Er is op dat terrein een goede evolutie en beterschap maar nog een lange weg te gaan.