Alle informatie en communicatie m.b.t. het virus en alles dat ermee te maken heeft, onderstreept ook het grote belang van wat mediawijsheid wordt genoemd. De VUB-professoren Segers en Bauwens noemen het liever mediageletterdheid en omschrijven het in hun boek daarover als een competentie, een aantal vaardigheden die toelaten “om op een zinvolle manier om te gaan met de alomtegenwoordige media”. Het gaat erom een “kritische en zelfstandige houding” aan te nemen tegenover die media.
Dat is in deze coronatijd meer dan nodig. Zonder mediawijsheid ben je kwetsbaarder voor manipulatie. Het is belangrijk te beseffen dat objectiviteit nauwelijks bestaat. Op het moment dat iemand verslag uitbrengt van een feit ontstaat subjectiviteit. De woordkeuze van de journalist, wie wordt uitgenodigd om deel te nemen aan een tv-debat, waarom een bepaald onderwerp journalistiek wordt aangesneden, welke beelden worden getoond om een onderwerp te illustreren, … het zijn allemaal elementen die het gevolg zijn van keuzes die mensen hebben gemaakt om welbepaalde maar niet altijd bekende redenen. In nieuwreportages op de radio wordt geregeld sfeermuziek toegevoegd en die bepaalt mee de sfeer die het nieuwitem oproept; het beïnvloedt. Het ene medium vindt het achterhalen van de feiten belangrijker dan het andere en sommige media hebben zelfs niets te maken met wat echt is gebeurd. Op het Web en op sociale media verdwijnt het onderscheid tussen een informatie en een mening bijna helemaal. Beide hebben recht van bestaan maar het onderscheid (h)erkennen is essentieel. Clint Eastwood verwoordt het verschil overigens niet-wetenschappelijk maar treffend in zijn rol als Dirty Harry: “Opinions are like assholes, everybody has one”.
“Opinions are like assholes, …”
Een coronavoorbeeldje van hoe zinvol mediawijsheid is? Via Whatsapp kreeg ik een professioneel gemaakt animatiefilmpje te zien waarin de makers de 1,5 m afstandsregel “onwerkbaar en onnodig” vinden, oproepen ertegen een petitie te tekenen en dit doen – naar eigen zeggen – op basis van wetenschappelijk onderzoek. “Wij hebben onderzoeken over de hele wereld bestudeerd …”, wordt gezegd. Maar wie is wij? Ik ging op onderzoek uit. Het filmpje leidde naar een website en onderaan de homepage staan de namen van de twee personen die het initiatief namen voor de site en het filmpje. Van het Web leer ik dat de ene een Nederlandse opiniepeiler en ondernemer zou zijn en de tweede een vastgoed-ondernemer en eigenaar van o.m. een Nederlandse Holding die eigenaar is van meerdere … Center Parcs parken. Beiden hebben absoluut het recht hun mening te uiten, maar het lijkt erop dat de motivatie van minstens één van beide commercieel gestuurd is. Nagaan wie de bron van de informatie is en daar rekening mee houden bij het trekken van een conclusie is dus mediawijsheid: kritische zin hebben maar dan met de focus op media. Niet enkel op het mediakanaal zelf maar op alles en iedereen die bijdragen tot het eindresultaat dat het medium brengt.
Mediawijsheid zit ook in hoe mensen informatie en communicatie van media interpreteren. Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman schreef een dik boek vol met de talrijke beoordelingsfouten die mensen maken en aanleiding kunnen geven tot foute beslissingen. Media zijn niet onfeilbaar en ons denken is dat evenmin. Mediawijsheid of -geletterdheid is daarom niet enkel kritisch kijken naar tv maar ook kritisch kijken in de spiegel.
Nog dit. De eerste fase in Patient Empowerment is dat patiënt en zorgverlener informatie, kennis en ervaring delen. De tweede fase is dat beiden elkaar beïnvloeden door het wederzijds uitwisselen van die informatie, kennis en ervaring, en argumenten uitwisselen. Dat heet dialogeren. De nood aan mediawijsheid is in coronatijd goed voelbaar, maar het is ook zonder covid-19 een essentieel ingrediënt van Patient Empowerment. Adequaat geïnformeerd zijn kan immers minder afhankelijk maken en dat hebben veel patiënten mee zelf in de hand.
Voortaan een melding krijgen als er nieuws is m.b.t. Patient Empowerment of als een nieuwe blog is gepubliceerd? Abonneer je via de link op de homepage.
Zelf een blog schrijven voor de vzw Patient Empowerment? Laat het ons weten.