Op basis van mijn wetenschappelijk onderzoek luidt mijn stelling dat de kern van een patiënt-zorgverlener relatie is dat een patiënt even overtuigd moet zijn van de noodzaak van een bepaalde behandeling als de arts. Ook de patiënt moet de oorzaak van een ziekte voldoende begrijpen, de mogelijke positieve en negatieve effecten vatten van een behandeling evenals het waarom van de verschillende aspecten ervan. Hij moet daardoor mede-eigenaar worden van zijn behandeling en er mee de verantwoordelijkheid voor opnemen. Hij moet, eenvoudig gesteld, mee aan het stuur zitten, uiteraard steeds op voorwaarde dat hij of zij dat ook zelf wil. Patiënt en arts zitten in een go-car, elk aan een stuur, en rijden samenhorig in dezelfde richting. Als je als arts de patiënt niet mee hebt, is de kans op therapie-ontrouw groot. Hij of zij volgt dan de therapie omdat de arts zei dat ze nodig was, niet omdat hij dat zelf ook vindt. Om dat te bekomen, is er ‘patient empowerment’. Patiënt en arts wisselen informatie uit, ze beïnvloeden elkaar, ze beslissen samen en de arts sterkt de patiënt dat die in staat is om de behandeling ook uit te voeren. Het resultaat is een intrinsiek gemotiveerde patiënt met een gevoel van controle over zijn of haar zorg en idealiter gezondheid.
“Als burgers vandaag niet braaf doen wat hun overheden hen vragen, hebben de politici dat ook aan zichzelf te wijten”
‘Patient Empowerment’ vertrekt van ‘empowerment’ en dan heeft een mens het gevoel controle te hebben over zijn bestaan. Het is interessant om vanuit de inzichten rond (patient) empowerment te analyseren waarom mensen niet allemaal gehoorzaam de veiligheidsregels volgen die worden opgelegd of aanbevolen. In de eerste plaats worden maatregelen top-down ingevoerd vanuit het idee dat de overheid weet wat het beste voor ons is. Maar daar hebben velen niet veel vertrouwen in. Het vertrouwen van de Belgen in de overheid en in politieke beslissingsnemers is traditiegetrouw laag en het wantrouwen werd door de voorbije weken door de politici zelf nog versterkt. Beslissingen werden niet door elke betrokken politicus op dezelfde manier uitgelegd en dat de beslissingsnemers en de infectiologen niet altijd op één lijn zaten, droeg ook niet bepaald bij tot het gevoel dat de politiek wist waarmee ze bezig was. Een burgemeester die twee weken geleden de maatregelen verstrengde, werd teruggefloten door een minister, terwijl lokaal inspelen op besmettingshaarden vandaag als beste aanpak wordt voorgeschreven. Als we niet meer vertrouwen in wie onze samenleving organiseert, dan doppen we onze eigen boontjes en bepalen we zelf wel wat we doen. Er is heel veel onzekerheid en hoe groter de afstand tussen de burger en het beleidsniveau, hoe groter het wantrouwen en hoe groter als individu het gevoel gebrek aan controle te hebben. Dat is overigens nog een argument waarom maatregelen beter lokaal geënt zijn, uiteraard voor zover ze in lijn blijven met de richtlijnen van de infectiologen.
Nood aan reëel empowerment van het lokale en het nadere
Echter. Het gevoel van eenzaamheid dat veel Belgen ervaren (Nationaal Geluksonderzoek, UGent) illustreert de onvolkomenheid van ons sociaal netwerk in een samenleving die het individualisme lijkt omarmd te hebben. In landen als China en Indië, waar lokale gemeenschappen nog zeer belangrijk zijn, wordt op niveau van de lokale gemeenschap op de covid-19 pandemie gereageerd. In China dragen lokale gemeenschappen bij tot het verspreiden van correcte pandemie-informatie, het bewaken van principes van non-discriminatie en worden bijeenkomsten georganiseerd om de gezondheidswerkers in de frontlinie te ondersteunen. In Indië worden plattelandsvrouwen ingeschakeld om via lokale keukens de meest kwetsbaren voor honger te behoeden en organiseren ze workshops om hen te helpen zelf ontsmetters en maskers te maken. Terwijl hun mannen door de pandemie niet mogen of kunnen gaan werken, zetten de plattelandsvrouwen daardoor een stap naar meer emancipatie. Terwijl ze volgens de traditie aan allerhande activiteiten niet mogen deelnemen, slagen ze er door de pandemie in om de patriarchale mindset te doorbreken. Ze worden geëmpowerd. Het vertrouwen, dat mensen bij ons niet of weinig hebben in beleidsmakers die ver van ons staan, is veel groter in zij die nader tot ons zijn. Daarom pleitte ik er ook al eerder voor om de patiëntenverenigingen te ondersteunen in het opnemen van een grotere rol tijdens een pandemie. Er is nood aan reëel empowerment van het lokale en het nadere. Directe betrokkenheid werkt immers zin voor gedeelde verantwoordelijkheid en engagement in de hand.
Het concept ‘Empowerment’ houdt een gevoel van controle in en omdat we niet in staat zijn (en nooit in staat zullen zijn) om alles zelf te controleren, is vertrouwen er een essentieel ingrediënt van. Als burgers vandaag niet braaf doen wat hun overheid, neen, hun overheden hen aanraden, hebben de politici dat ook aan zichzelf te wijten. En ze doen ondertussen hard hun best om aan dat gebrek aan vertrouwen weinig te veranderen. Ze lukken er in eigen land na meer dan 400 dagen niet in om tot een overeenkomst te komen over wie ons land zal regeren. “Als wij zoiets in onze job zouden doen, lagen we al lang buiten”, hoor ik geregeld opperen.
Niet te verwonderen dat we ze niet meer geloven, zelfs niet als ze het beste met ons voorhebben. Het is net aan dat laatste dat we twijfelen. Dat is jammer, in een democratie hebben politici een essentieel en eerbaar beroep.
Voortaan een melding krijgen als er nieuws is m.b.t. Patient Empowerment of als een nieuwe blog is gepubliceerd?
Abonneer je via de link op de homepage.
Zelf een blog schrijven voor de vzw Patient Empowerment? Laat het ons weten.