Deelnemen aan je zorgproces

Wil je participeren?

Het samenwerken van zorgvragers en zorgverstrekkers is geen doel op zich.
Het is een middel, en wel één met een zeer krachtig effect!

Bij Patient Empowerment gaat het erover dat jij als zorgvrager een evenwaardige gesprekspartner bent die meebeslist over het behandel- en genezingsproces. Je bent dus gelijkwaardig aan je zorgverleners. Je zit mee aan het stuur, als partner en teamlid. Je participeert.

Participatie leidt tot betere zorgverlening. Wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat actief luisteren naar ervaringen van zorgvragers en hun naasten de kwaliteit en veiligheid van de zorg sterk kan verbeteren, zonder dat daar grote veranderingstrajecten voor nodig zijn.

De mate van participatie wordt doorgaans weergegeven als trappen op een ladder. Een duidelijke participatieladder is die van David Wilcox, die de mate van participatie van individuen in de samenleving weergeeft, van volledig afhankelijk tot volwaardig deelnemer. Ook voor jou als zorgvrager is de participatieladder nuttig. Ze laat zien hoeveel inspraak en controle jij kan hebben in beslissingen over je zorg. 

Hoe hoger je op de ladder staat, hoe meer zeggenschap je hebt en hoe meer geëmpowerd je bent. De participatieladder is echter geen erepodium, het is geen wedstrijd om zo hoog mogelijk te staan in participatie. Het gaat er wel over dat je samen met je zorgverstrekker(s) een samenwerking vindt die het best op jouw situatie is afgestemd. 

De participatieladder

De participatieladder heeft 5 trappen. We beginnen onderaan de trap.

1. Je wordt geïnformeerd

Op de eerste trede van de participatieladder word je geïnformeerd, maar niet betrokken. Er is geen sprake van echte samenwerking. De arts licht je in over de diagnose en over de behandeling die zal worden gestart. 

Dit kan bijvoorbeeld zijn: ‘Mevrouw, je hebt een longontsteking. We starten onmiddellijk een infuus op met een antibioticum.’ Je krijgt geen ruimte tot meedenken of meebeslissen. Op spoedgevallendiensten, waar snel handelen vaak noodzakelijk is, kan deze vorm van informeren nodig zijn.

2. Je wordt geraadpleegd

De tweede trede. Er worden opties aan je voorgelegd en je kunt meedenken.  De zorgverstrekker luistert naar je mening maar hakt zelf de knopen door, en beslist daarbij in welke mate rekening gehouden wordt met jouw argumenten.

Bijvoorbeeld: Jij geeft aan dat je een behandeling niet wil omdat je dan nooit meer aan je lievelingssport kan doen. De arts beslist tijdens de operatie om de behandeling toch uit te voeren, omdat hij of zij vanuit diens expertise vermoedt dat je anders je been zou kunnen verliezen.

De expertise van de arts geeft hier dus de doorslag.

3. Je adviseert

Er ligt een dunne grens tussen niveau 2 ‘Raadplegen’ en niveau 3 ‘Adviseren’, maar het onderscheid is er wel. Hier geldt jouw stem als patiënt als adviserend. Je beslist nog steeds niet mee, het blijft de arts die de eindbeslissing neemt. Maar in tegenstelling tot de 2de trap zal de arts, bij een beslissing die ingaat tegen jouw advies, deze wel aan jou moeten verantwoorden.

Het gelijkwaardigheidsprincipe speelt hier al meer.

4. Je (co)produceert

Hier wordt uitgegaan van volledige gelijkwaardigheid waarbij je als patiënt samen met de arts beslist. Jullie bekijken het probleem samen en beslissen vanuit dezelfde informatie.

De arts kan op dat moment niet tot een ander besluit overgaan.

5. Je beslist/Je zit aan het stuur

Op deze hoogste trap heb jij het als zorgvrager voor het zeggen. Jij bepaalt wat onderzocht en behandeld wordt. Uiteraard zal dit steeds in samenspraak met je arts dienen te gebeuren, maar jij beslist. 

Bovenstaande participatiestappen kunnen behalve voor individuele patiëntenzorg ook worden toegepast op organisatiebrede zorg. 

Ziekenhuizen en de gezondheidszorg in het algemeen geven zorgvragers vanuit hun ervaringsdeskundigheid meer en meer inspraak in het gezondheidsbeleid.

Zo kan je als zorgvrager meedenken over procedures rond kwaliteit en veiligheid in een ziekenhuis, een centrum voor geestelijke gezondheidszorg, een huisartsenpraktijk of een woonzorgcentrum. Denk bijvoorbeeld aan de wachttijden of de duidelijkheid van facturen. Heb jij de affiches hierover zien hangen in de wachtzaal? Waren ze begrijpelijk? Vond je de signalisatie duidelijk of heb je ideeën over hoe het beter zou kunnen?

Wederzijds respect, gedeelde verantwoordelijkheid en zelfcontrole

Wederzijds respect, gedeelde verantwoordelijkheid en controle zijn cruciaal voor zorgvragers omdat ze bijdragen aan een betere relatie tussen zorgvrager en zorgverlener. Wanneer zorgverleners de gevoelens en rechten van hun patiënten respecteren, voelen die zich gehoord en gewaardeerd. Dit versterkt hun zelfvertrouwen en moedigt hen aan om actief deel te nemen aan hun zorgproces.

Gedeelde verantwoordelijkheid betekent dat de zorgverlener en de zorgvrager zoveel als mogelijk samen beslissingen nemen over de behandeling. Dit zorgt ervoor dat de zorg aansluit bij de wensen en waarden van de patiënt, wat leidt tot betere uitkomsten en meer tevredenheid.

Als zorgvrager zelfcontrole hebben, is belangrijk omdat het zorgvragers helpt om zich verantwoordelijk te voelen voor hun gezondheid en zorg. Wanneer ze weten dat ze invloed hebben op hun zorg, zijn ze eerder geneigd om gezonde keuzes te maken en betrokken te zijn bij hun behandeling.

Een voorbeeld is het gebruik van een zorgplan. Daarin kunnen zorgvragers samen met hun arts hun doelen en voorkeuren vastleggen. Zorgvragers wachten dan niet passief af, maar gaan actief meedenken over hun behandeling. Dat verhoogt hun gevoel van zelfcontrole en betrokkenheid en dat voelt aangenamer aan.

Wat verwacht de zorgomgeving van jou?

Open communicatie

Je communiceert duidelijk over je symptomen, zorgen en voorkeuren. Dit helpt zorgverleners om je beter te begrijpen en je de juiste zorg te bieden.

Actieve deelname

Je neemt actief deel aan je zorgproces, door vragen te stellen, je mening te uiten over behandelingen en keuzes te maken die bij jou passen.

Informatie begrijpen

Je begrijpt de informatie die je ontvangt en je vraagt om verduidelijking als iets niet duidelijk is.

Verantwoordelijkheid nemen

Je neemt je verantwoordelijkheid voor je eigen gezondheid en zorg. Je volgt adviezen en behandelingen op die zijn voorgesteld door zorgverleners. Zo ga je altijd naar een gemaakte afspraak of je zegt ze tijdig af.

Samenwerken

Je werkt als een team samen met je zorgverleners om de beste zorg te realiseren. Je zit samen aan het stuur.

Zorgverstrekkers zijn er om je te ondersteunen en te begeleiden, maar jouw inbreng en betrokkenheid zijn cruciaal voor doeltreffende zorg en een zorgervaring die je tevreden stelt.

Onze blogs

Ga naar de inhoud