Actief luisteren
Actief luisteren is essentieel. Het helpt je de behoeften, zorgen en gevoelens van de zorgvrager beter te begrijpen en versterkt de vertrouwensband. Dit zijn concrete tips over aandachts-, volg- en spiegelvaardigheden die je kunt toepassen in je werk.
Aandachtsvaardigheden
- Betrokken lichaamshouding: Leun licht naar voren, houd je hoofd iets gebogen, en vermijd gekruiste armen en benen. Zorg voor een balans tussen afstand en nabijheid.
- Gepaste lichaamsbewegingen: Vermijd afleidende gebaren en reageer op wat gezegd wordt met subtiele bewegingen, zoals knikken of hoofdschudden.
- Oogcontact: Maak regelmatig oogcontact om te laten zien dat je luistert, zonder dat het ongemakkelijk wordt.
- Rustige omgeving: Zorg dat er zo min mogelijk afleiding is, zodat de zorgvrager zich kan concentreren op het gesprek.
Volgvaardigheden
- Niet-dwingend aansporen: Moedig de zorgvrager aan om te praten zonder te pushen. Gebruik stiltes en oogcontact, en stel open vragen zoals: “Wat kan ik voor u doen?”
- Minimale aansporing: Gebruik korte aanmoedigingen zoals “Uhm”, “En toen?” en “Ga verder”.
- Wees terughoudend met vragen: Stel niet te veel vragen tegelijk en vermijd suggestieve vragen, zoals: “Het lijkt mij duidelijk, toch?”
- Aandachtig zwijgen: Respecteer stiltes en geef de zorgvrager de ruimte om na te denken.
Spiegelvaardigheden
- Parafraseren: Vat in je eigen woorden samen wat de zorgvrager zegt voordat je reageert. Dit toont dat je goed hebt geluisterd.
- Spiegelen van gevoelens: Benoem de gevoelens van de zorgvrager, bijvoorbeeld: “Ik begrijp dat dit beangstigend is voor u.” Vermijd echter uitspraken als: “Ik weet hoe u zich voelt.”
Tips voor actief luisteren
- Betekenissen spiegelen: Reflecteer wat de zorgvrager voelt, bijvoorbeeld: “U voelt zich … omdat …”
- Reageer op non-verbaal gedrag: Zeg iets als: “U zegt dat u zich goed voelt, maar u ziet er ongerust uit.”
- Samenvatten: Vat de belangrijkste onderwerpen en emoties van de zorgvrager samen.
- Ga in op emoties: Bespreek onderwerpen die beladen of emotioneel zijn, ook al zijn ze moeilijk.
- Vragen om verduidelijking: Gebruik W-vragen (Wie, Wat, Waar, Waarom, Wanneer) om meer achtergrond te krijgen.
- Geef ruimte voor moeilijke gesprekken: Stel vragen zoals: “De manier waarop u dat zei, lijkt te wijzen op verdriet of frustratie. Klopt dat?”
- Luister aandachtig: Focus niet alleen op het antwoord, maar ook op de betekenis achter dat antwoord. Laat de zorgvrager uitspreken zonder te snel de volgende vraag te stellen.
- Teach-back methode: Vraag de patiënt om samen te vatten wat hij of zij heeft begrepen: “Wat gaat u nu doen?”
- Gebruik stiltes bewust: Stiltes kunnen veelzeggend zijn. Probeer hun betekenis te begrijpen.
Observeer de zorgvrager en de omgeving
- Let op non-verbale communicatie: Houd de lichaamstaal van de zorgvrager goed in de gaten.
- Observeer, maar interpreteer voorzichtig: Zenuwachtig gedrag kan door onzekerheid komen, maar bijvoorbeeld ook door nicotinegebrek.
- Zorg voor zelfbewustzijn: Bedenk dat de zorgvrager ook jou observeert. Een te ontspannen houding kan overkomen als onverschilligheid.
- Erken de gevoelens van de zorgvrager: Toon begrip en erken de gevoelens van de zorgvrager, bijvoorbeeld door te zeggen: “Het is goed dat u dit vertelt. Het helpt me om u beter te begrijpen.”
Multiculturele context
- Vermijd aannames: Maak geen veralgemeningen op basis van cultuur, maar zie elke zorgvrager als uniek.
- Vraag naar individuele ervaringen: Vraag naar de specifieke context en ervaringen van de zorgvrager en diens familie.
Algemene tips
- Oordeel niet: Vermijd vooroordelen en laat de zorgvrager vrij z’n gevoelens te delen zonder oordeel.
- Wees consistent: Doe wat je zegt en zeg wat je doet.
- Betrek naasten: Betrek de familie of naasten van de patiënt in het proces.
- Kleine gebaren hebben impact: Een simpele aanraking kan steun en troost bieden.
- Houd rekening met communicatieproblemen: Misverstanden zijn eerder regel dan uitzondering, controleer altijd of de boodschap goed is overgekomen.
Onze blogs
Zorg jij voor extra versterking?
De vzw Patient Empowerment zoekt een geëngageerde vrijwilliger! Stel je kandidatuur.
De huisarts: van ‘Ik geef advies (en dat is het)’ naar ‘Ik begeleid’.
Als gewezen huisarts supporter ik hard voor ‘empowerment’: van het afhankelijk maken vanuit te starre (beperkende) ziektebeelden, … naar het co-regie nemen over een gezond en betekenisvol leven vanuit eigen kracht.
AZ Rivierland helpt chronische pijnpatiënten op weg naar werk
Door de krachten te bundelen en samen te luisteren naar de behoefte van de patiënt vanuit ieders expertise, helpen AZ Rivierland en emino samen chronische pijnpatiënten terug aan een job.